Psikolojik İhtiyaçlar
- Kopukluk ve Reddedilme Alanındaki Şemalar
Bağlanma zorluklarıyla kendini gösterir. Güven eksikliği ile ilişkilendirilmektedir. Sosyal izolasyon/yabancılaşma şeması olan bireylerde, akran grubu tarafından geçmişte yaşadıkları dışlanmadan kaynaklanan, ait olma hissinin yokluğu.
- Terk edilme/Değişkenlik: Bu şemaya sahip hastalar, kurdukları ilişkilerin hiçbir zaman devam etmeyeceği hissinden dolayı sıkıntı çekmektedirler. Bundan dolayı diğerleri tarafından terk edilmekten endişe duyarlar. Genellikle çocuklukları sırasında terkedilmişlerdir. Genellikle güvenilir olmayan insanlarla ilişki kurarlar ve şemayı bir bakıma sürekli onaylarlar. Terk edilme tehdidi olmasa dahi durağan ilişkilerde küçücük olaylar abartılır ve terk edilme hissi tetiklenir. (Eşin eve geç gelmesi)
- Güvensizlik/Kötüye kullanılma: Diğer insanlar tarafından kötüye kullanılmayı, aşağılanmayı veya kendilerine kötü davranılmasını beklerler. Kasıtlı olarak zarar göreceklerinden korktukları için şüphecidirler. Karşılarındaki insanların gizli planları olduğuna inanırlar. Çocukluk çağı kötüye kullanımından gelişir. Çocukluk çağı boyunca birincil bakıcı tarafından fiziksel duygusal veya sözel kötüye kullanıma maruz kalmışlardır. Bu gibi durumlar şemanın oluşumuna neden olmuştur. Zorba akranlar tarafından yapılan acımasızca davranışlar da neden olabilir.
- Duygusal yoksunluk: Bu şemaya sahip hastalar, çocukluklarının iyi olduğundan söz ederler. Fakat tam anlamıyla sevilmemiş güvende ve rahat hissedilmemişlerdir. Şemaya sahip birey bir biçimde diğerleri tarafından sevildiklerini algılayamamakta ve bunu kabul etmemektedirler.
- Kusurluluk/Utanç: Aşağılık ve istenmeyen biri olma hisleriyle kendini gösterir. Değerli olmadıklarını hissettiklerinden sevgi ve saygıyı hakketmediklerini düşünürler. Utanç duygusu yoğundur.
- Sosyal izolasyon/Yabancılaşma: Diğer insanlara yabancılaşmış hisseder ve ait hissetmezler. Herkesten farklı olduğunu hissederler. Diğerleri onu sosyal gruba dahil etse bile onlar ait hissetmezler. Çocukluklarında diğer çocuklarla birlikte kreşe gönderilmedikleri ya da spor kulüpleri gibi herhangi bir gençlik organizasyonun parçası olmadıkları için tek başına kaldıklarını ifade ederler. / Psikolojik İhtiyaçlar
- Zedelenmiş Özerklik ve Başarısızlık Alanındaki Şemalar
Kendilerini bağımlı olarak algılarlar, kendi geleceklerini kendileri belirlemeyeceği hissinden dolayı sıkıntı çekerler. Özerk olarak alınan kararların önemli ilişkileri bozabileceğinden ve karar almaları gerektiğinden başarısız olacaklarına yönelik bir beklentileri vardır.
- Bağımlılık/Yetersizlik: Günlük yaşantılarını diğer insanların yardımı olmadan idare edemeyeceklermiş gibi hissederler. Bağımlı kişilik bozukluğu olan hastalarda bulunmaktadır. Hastalar terapötik ilişki konusunda çok iyi bir iş birliği sergilerler. Bu yüzden şemanın ortaya çıkması zaman alabilmektedir. İyi iş birliğine rağmen ilerleme olduğunu hissedebilir. İlerleme yoksa, terapist bağımlı örüntüleri dikkate almalıdır.
- Hastalık ve zarar karşısında dayanıksızlık: Bu şemaya sahip olan hastalar beklenmedik bir biçimde ortaya çıkabilecek üzücü olaylar, felaketler ve hastalıklarla ilgili abartılı bir kaygı ön plandadır. Hipokondriyak ve yaygın kaygı bozukluğu olan hastalarda görülmektedir. Genellikle anneleri aşırı sakıngan, sürekli endişeli ve yaşamdaki tehlikelere karşı sürekli alarm halinde olan kişiler olduğunu dile getirmişlerdir. Bu şema doğal afet ya da ciddi hastalıklar gibi gerçekten ağır ve kontrol edilmeyen olayların kurbanı olmuş kişilerde bulunabilir.
- İç içe geçmiş benlik: Kimliklerine ilişkin zayıf algıları vardır. Başkasından güvence almadan günlük kararları veremeyebilirler. Fikir üretme becerisinden yoksundurlar. Birey olarak hissetmiyorum düşüncesi hakimdir.
- Başarısızlık: Diğer insanların tümünden daha az yetenekli ve zeki olduğunu hissetmeyle ilişkilidir. Yaşamlarının hiçbir alanında başarılı olamayacaklarında dair inançları vardır. Çocukluklarında mükemmeliyetçi ve başarı odaklı etkinliklere dahil olan insanlar da bu şemayı geliştirebilir. Bazen kendini doğrulayan kehanet işlev görür. / Psikolojik İhtiyaçlar
- Zedelenmiş Sınırlar Alanındaki Şemalar
- Haklılık: Bu şemaya sahip hastalar kendilerinin çok özel olduğunu düşünürler. Alışıldık sınırlar ve kuralları dikkate almak zorunda olmadıklarını hissederler ve sınırlandırılmaktan ve kısıtlanmaktan nefret ederler. Narsistik kişilik özellikleriyle ilişiklidir. Güç ve denetim için savaşırlar. Rekabet halindedirler.
- Yetersiz özdenetim ve kontrol: Bu şemaya sahip olan hastalar, sıkıcı şeylerden hemen vazgeçmektedirler, disiplin ve sabır gerektiren görevler için yeterli sabırları yoktur. Yetersiz özdenetim ve kontrol çocuklarında kötüye kullanıma maruz kalmış bireylerde görülebilmektedir. Çocuklarını kötüye kullananan ya da ihmal eden ailelerde çocuklar gerekli öz disiplini öğrenecek yönlendirmeden yoksundurlar. / Psikolojik İhtiyaçlar
- Başkalarına Yönelimlilik
Bu alandaki şemaya sahip bireyler başkalarının gereksinimlerini, isteklerini ve arzularını kendilerinkinden önde tutmaktadırlar. Çabalarının büyük çoğunluğu başkalarının isteklerine karşılamaya yöneliktir.
- Boyun eğme: Kişiler arası ilişkilerinde genellikle diğer insanların üstünlük kurmasına izin vermektedirler. Kendi davranışlarını diğer insanların arzularına ve fikirlerine göre biçimlendirir. Danışanlar çocukları boyunca, bir ebeveynin diğer ebeveyne boyun eğdiği çatışmalı bir aile ortamı deneyimlemişlerdir. Belki baba şiddete eğilimli olduğu için anne çok boyun eğici olmuştur ya da belki arzuları dile getirdiğinde cezalandırılmıştır.
- Kendini feda: Başkalarının gereksinimlerini karşılamaya odaklanmaktadırlar. Boyun eğme şemasından farklılaşmaktadır. Başkalarının fikirlerini onaylamak ve karşı koymamak değildir; diğerlerinin ihtiyaçlarını mümkün olduğunca hızlı bir şekilde keşfetmek ve bunlara yönelmektir. Böyle bireyler kendi gereksinimlerine odaklandığında kendini suçlu hissetmektedirler. Genellikle mesleklerini de bu örüntüleri doğrultusuyla seçmektedirler.
- Onay arayıcılık: Bu şemaya sahip hastalar başkaları üzerinde iyi bir izlenim bırakmayı önemli bulmaktadır. Hedef en iyi olmak değil başkalarının onayını ve takdirini kazanmaktır. / Psikolojik İhtiyaçlar
- Aşırı Uyarılma/Ketlenme Alanındaki Şemalar
- Karamsarlık/Kötümserlik: Durumun olumsuz ya da sorunlu tarafına odaklanırlar. Sürekli olarak bir şeyin doğru gitmeyeceği konusunda kaygılıdırlar. Bu şemanın, aşırı derece de kötümser ve hemen hemen her şeye dair olumsuz bir bakışı olan ebeveynler ya da önemli figürlerden model alındığı dile getirirler.
- Duygusal ketleme: Duygularını göstermeyi nahoş ya da saçma olarak bulurlar. Duygular önemsiz ya da gereksiz olarak görülmektedir. Çocukluk anılarında, onlar üzgün olduklarında ebeveynlerin onlar ile alay ettiğini hatırlamaktadırlar. Böyle çocuklar daha sonra kendi duygularını saçma ve çocukça olarak algılamayı ve duyguların tümünü değersizleştirmeyi öğrenmişlerdir.
- Yüksek standartlar: Bu şemaya sahip olan insanlar, başarı hedeflerine ulaşmak için sürekli baskı altında hissederler. Yaptıkları her şeyde en iyisi olmak için çabalarlar. Başarılı ile ilişkili olmayan etkinlikleri yok sayarlar. Mükemmeliyetçi ve katıdırlar.
- Cezalandırıcılık: Bireyler hata yaptıklarında cezayı hakkettiklerine ikna olmuş durumdadırlar. Kendilerine ve başkalarına karşı acımasız ve sabırsızdırlar. / Psikolojik İhtiyaçlar
Sümeyye Toktaş
