Şiir Terapisi
Şiir terapisinin en geniş tanımlamasını, terapi sürecinde sağaltım için şiirin ve bileşenlerinin kullanımı olarak yapabiliriz. Şiir terapisi, dışavurumcu sanat terapileri başlığının altında kendini gösteren ve dilin, sembolün, hikayenin iyileştirici gücünü temel alan bir yaklaşım olarak karşımıza çıkar. Dile, söz ötesi davranışlarımıza, duygusal ifadelerimize, hayal gücümüze dayanan bu terapi yönteminin tarihine bakacak olursak; şiirin psikolojik destek amacıyla hastanelerde kullanımı 19. yüzyılda karşımıza çıkmaktadır. Çağdaş gelişmeler ise, psikiyatrist Smiley Blanton’un 1960 yılında yayınladığı ‘The Healing Power of Poetry’ (Şiirin İyileştirme Gücü) adlı eseriyle başlamıştır.
duygu ve duyguların psikolojisi
Günlük tutmanın, izdüşümsel yazılar yazmanın kişinin yaşamış olduğu travmatik deneyimin ona yüklemiş olduğu yükü azalttığı ve özümsenip yeniden anlamlandırıldığı yönünde yapılan çalışmaların olumlu sonuçlarıyla birlikte şiir terapisinin işlevselliği artmıştır. Şiir terapisi ile kişilerin durum ve olayları algılayış tarzlarında değişimler, kendilerini ifade etme becerilerini geliştirip benlik saygısını arttırmak, kişilerarası iletişim kurma becerileri ile iletişim becerilerini geliştirmek, kişinin gerilim düzeyini azaltarak yıkıcı duyguların uygun şekilde açığa çıkmasını sağlamak, içgörü kazandırarak kişinin yeni anlamlar bulmasını sağlamak, uyum ve başa çıkma becerilerini güçlendirmek hedeflenmektedir. Şiir terapisinin yöntemini Nicholas Mazza ‘şiir terapide en yaygın kullanılan tekniklerden biri, bireye ya da gruba şiir okumak ve onların bu şiirlere tepki vermelerini istemektir. Terapist bu işlem sırasında danışanların tepkilerini keşfetmeye hazır olmalı ve hatta nasıl tepki vereceklerini tahmin etmelidir. Böyle bir süreç, terapide şiiri kullanmadan önce terapistin şiire yönelik kendi tepkilerini değerlendirmesini gerektirir. Oturumda kullanılacak şiir, oturumun içeriği ve danışanların etkileşimiyle ilişkili olmalıdır. Örneğin danışan, ailevi sorunlarıyla ya da kariyerindeki ertelemelerle ilgili hayal kırıklıklarını ifade edebilir… Şiir, danışanların duygular, amaçlar ve değerler hakkında konuşabilmelerini sağlayan bir sıçrama tahtası işlevi görebilir’ biçiminde özetler. Nizholas Mazza’nın da dediği gibi şiir terapisi uygulamak isteyen terapistin hem klinik anlamda hem de edebi konularda donanımlı olması gerekmektedir.
Şiir terapisini 3 bileşen ile ele alırsak elimizde, edebiyat (şiir), danışan(lar) ve uzman (terapist) vardır. Bu 3’lü bileşende terapist danışan ile edebiyat arasında katalizör yani kolaylaştırıcı konumundadır. Terapist bir şiiri seçer ve duygusal tepkileri uyandırmak, etkileşimi başlatmak için kullanır. Ardından Mazza’nın şiire yönelik sorgulamalarından birkaçı kullanılarak devam edilir. Bunları örneklendirmemiz gerekirse:
- Bu şiir neler hissetmenizi ve yaşamanızı sağlıyor?
- Bu şiirdeki belirgin duygu durumu nedir? (Bunları belirleyip tartışınız.)
- Bu şiir hangi tür sorunlara hitap eder? (Örneğin depresyon, anksiyete gibi)
- Bu şiire bir mektup yazacak olsaydınız ona neler söylerdiniz?
gibi sorular ile danışana, katharsis yani duygusal boşalım fırsatı yaratılmaya çalışılır.
Şiir terapisini uygulamamız için danışanlarda aranan özel bir edebi yetenek yoktur. Şiir terapisi özellikle alkol ve madde bağımlılıklarının tedavisinde, kronik ve terminal hastalıklarda psikososyal desteğin bir parçası olarak kullanıldığı gibi, ergenlerle, sorun yaşayan ailelerle, kronik psikolojik rahatsızlığı olan bireylerde, psikiyatri ünitelerinde, huzurevlerinde ve travma tedavisinde yaygınlıkla kullanılabilen bir sanat psikoterapisi türüdür. Grupla ya da bireysel olarak uygulanabilmektedir.
“Hayatınızın şairi olun!” diyor, ünlü filozof Jacques de Coulon. Şiir ne bir kaçış ne de bir soyutlamadır. Fakat kendiniz olabilmeniz için bazı donuk kalıplardan daha iyi bir çıkış yoludur. Şiir, hayatınızı sürdürebilmeniz için, bir gücü ve fazlasıyla etkili bir enerjiyi içinde gizli tutar.
Elifnur Kuzuoğlu
