İKİNCİL TRAVMATİK STRES NEDİR?

Travmatik deneyimler, kişinin yaşadığı veya tanık olduğu, ölüm, ölüm tehdidi, ciddi yaralanma veya bedensel bütünlüğe yönelik tehdidin bulunduğu olaylardır. Ruhsal travmaya neden olan olaylar, benliğin gelişmesini engeller, yavaşlatır, durdurur veya geriletir. Bireyin yaşamsal ve fiziksel bütünlüğünün yanı sıra dünyadaki yerini de tehdit eder ve bireyin kendine ve dünyaya duyduğu güveni sarsar.

Travmatik olaylara doğrudan maruz kalmış kişiler kadar, bu olaylara tanık olan veya çeşitli kanallardan bilgi edinmiş kişiler de benzer şekilde etkilenebilirler. Bu açıdan baktığımızda, travma mağdurları ile yoğun ilişkiler kurmayı gerektiren meslek gruplarındaki bireylerin  travmatik deneyimlerden dolaylı olarak etkilenebileceği söylenebilir. Travmatik yaşantılardan dolaylı şekilde etkilenme durumu bakımından risk altında olan meslek gruplarına doktorları, ruh sağlığı uzmanlarını, sosyal hizmet görevlilerini, kurtarma ve acil durum görevlilerini, itfaiyecileri, polis memurlarını, avukatları ve hakimleri örnek verebiliriz.

istanbul psikolog,online terapi,online psikolog,şişli psikolog,beşiktaş psikolog,sarıyer,kadıköy,üsküdar

Belirtilen meslek grupları dışında, travmatik bir olaya tanıklık etmek, dinlemek ya da olayla ilgili haberleri duymak da çeşitli düzeylerde kaygı oluşturabilmektedir. Travmatik olaya doğrudan maruz kalanların yanı sıra; mağdurların aileleri veya yakınları, arama kurtarma çalışmalarında görev alan profesyoneller veya gönüllüler, ilk tıbbi müdahaleyi yapan sağlık çalışanları, ruh sağlığı çalışanları

ve olayın etkilerini medyadan izleyen bireyler de travmadan dolaylı olarak etkilenebilmektedir.

İkincil travmatik stres kavramı ilk olarak 1985 yılında Rosenheck ve Nathan tarafından yazılan makalelerde belirtilmiş ve travmanın aktarımını vurgulamak için kullanılmıştır. İkincil travmatik stres, kişinin kuvvetli şekilde strese yol açan bir duruma veya trajik bir olaya şahit olması, bu travmatik duruma ilişkin bilgiye sahip olması veya mesleği aracılığıyla dolaylı olarak olaya maruz kalması sonucunda yaşadığı duygu durumu ve stres tepkisidir.

istanbul psikolog,online terapi,online psikolog,şişli psikolog,beşiktaş psikolog,sarıyer,kadıköy,üsküdar

Travmaya ikincil olarak maruz kalan kişi de travmatik olayın merkezindeki kişinin yaşadığı gibi, yeniden yaşama, kaçınma, artan uyarılma belirtileri gösterebilir ve günlük yaşamını sürdürmekte güçlük çekebilir. Özetle, travmatik bir olay, dolaylı olarak maruz kalan kişi üzerinde de en az birincil maruziyet yaşayan kişi üzerindeki etkiye sahip olabilir.

İkincil Travmatik Stres Belirtileri

İkincil travmatik stres belirtileri genellikle hızlı başlar ve belirli bir olayla ilişkilidir. İkincil travmatik stresin etkileri üç kategoriye ayrılır: mesleki, fiziksel ve emosyonel.

Mesleki belirtiler; belirli hastalarla çalışmaktan kaçınma, hastalara veya yakınlarına karşı empati yeteneğinde azalma, işe gelmeme ve isteksizlik.

Fiziksel belirtiler; baş ağrısı, sindirim problemleri, kas gerginliği, uyku bozuklukları, yorgunluk ve kardiyak semptomlar.

Emosyonel belirtiler; endişe, huzursuzluk, suçluluk, korku, danışanın travmasını sıklıkla düşünme, anksiyete, madde kullanımı, depresyon, öfke, güvensizlik, şüphecilik, strese tahammül edememe, kişilik özelliklerinde zayıflama, yalnızlaşma, kaçınma, şiddete karşı duyarlılık, hissizlik, yetersizlik ve bellek sorunları.

istanbul psikolog,online terapi,online psikolog,şişli psikolog,beşiktaş psikolog,sarıyer,kadıköy,üsküdar

Söz konusu belirtiler üzerinde; algılanan sosyal destek, çalışma yükü, eğitim düzeyi ve süpervizyon desteği gibi değişkenlerin meslek elemanlarında arttırıcı veya azaltıcı etkileri olduğu bilinmektedir. Bununla ilgili olarak, risk altında bulunan meslek çalışanlarının görevleri gereği olumsuz etkilenme düzeylerini en aza indirgeyecek yaklaşımların belirlenmesi ve koruyucu ruh sağlığı çalışmalarının yapılması oldukça önem arz eder.

Bireyi korumaya yönelik kişisel önlemlerin yanı sıra, kişinin bağlı olduğu kurum veya kuruluşun da meslek personelini korumaya yönelik önlemler alması gereken adımlar bulunmaktadır. İş yükünün ve saatlerinin düzenlenmesi, grup içi paylaşım zamanlarının ayarlanması, süpervizyon desteği sunulması, meslek elemanlarının göstermiş olduğu travmatik stres belirtilerinin düzenli aralıklarla izlenmesi, travma ve travmaya verilebilecek tepkiler konulu psikoeğitim oturumlarının hazırlanması ve gerekli durumlarda meslek elemanlarının yardım alabilecekleri kişi veya yerin tanıtılması alınabilecek önlemler arasında gösterilebilir.

Psikolog Çiğdem Başyurt

KAYNAKÇA

Birinci, G. G., & Erden, G. (2016). Yardım Çalışanlarında Üstlenilmiş Travma, İkincil Travmatik Stres ve Tükenmişliğin Değerlendirilmesi. Turk Psikoloji Dergisi, 31(77).

Gürkan, A., & YALÇINER, N. (2017). SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA İKİNCİL TRAVMATİK STRES. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(2), 90-95.

Kahil, A., & PALABIYIKOĞLU, N. R. (2018). İkincil travmatik stres. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 10(1), 59-70.

İkincil Travmatik Stres Nedir?travma,stres

İkincil Travmatik Stres Nedir?travma,stres

İkincil Travmatik Stres Nedir?travma,stres

İkincil Travmatik Stres Nedir?travma,stres

İkincil Travmatik Stres Nedir?travma,stres

istanbul psikolog,online terapi,online psikolog,şişli psikolog,beşiktaş psikolog,sarıyer,kadıköy,üsküdar