Katatonik şizofreni, şizofreninin alt tiplerinden biridir. Şizofreni hastalığı düşünce, davranış ve duygularda bozulmalar meydana getiren, kişinin gerçeklik algısının bozulduğu psikiyatrik bir rahatsızlıktır. Katatonik şizofrenin belirtileri ise diğer alt tiplere göre daha çok hareket alanlarıyla ilgilidir. Bu rahatsızlığa sahip kişiler genellikle hareketsizdirler, çevrelerinde olan bitene karşı duyarsızlaşırlar ve hiç bir tepki vermezler. Bu hareketsizlik durumu günlerce, haftalarca veya aylarca devam edebilir. Hiç hareket etmemekle birlikte kişi belli başlı garip pozisyonlarda da hareketsiz kalabilir veya bir hareketin sürekli tekrarlanması da gözlenebilir. Mimikleri soğuk ve donuktur. Etraflarındaki şeylere ve herhangi bir şey yapmaya karşı ilgisizdirler. Çoğunlukla belli tür kaş mimik hareketler yaparlar, söylenen cümleleri ve başkasının hareketlerini tekrarlayabilirler.  Bu hastalarda tam tersi bir şekilde hiç hareket etmedikleri gibi çok hareketli oldukları durumlarda olabilir. İleri derecede katatonik şizofrenide kendini yaralamalar ve zarar vermede görülebilir. Psikomotor alanlarında gözlenen bu rahatsızlık şizofrenide gelinen son noktadır ve aniden gelişir.

Katatoni kavramı Yunancada “ Sıkıca germe ” anlamına gelmektedir. Katatoni 1874 yılında ilk olarak Karl Kahlbaum tarafından tanımlanmıştır. DSM-IV’ e kadar katatoni şizofreninin bir alt çeşidi olarak yer almıştır. DSM-V te ise şizofreninin alt çeşitleri kaldırılmıştır. Katatoni DSM-V’ te “şizofreni açılımı kapsamında ve psikozla giden diğer bozukluklar” başlığı altında yer almıştır.

Belirtileri

• Yabancılaşma (kişinin çevresine yabancılaşmasıdır.)
• Hiç tepki vermemek
• Konuşmama (mutizm)  
• Duyarsızlaşma
• Söylenenleri tekrarlamak (ekolali)
• Başkasının hareketlerini taklit etme (ekopraksi)
• Bilinç kaybı
• Yineleyici ve garip davranışlarda bulunma
• Yemek yememe
• Yüz buruşturma ve dudak büzmeleri
• Katalepsi (donuk mimikler ve kasların kaskatı kesilmesi)

Nedenleri

Katatonik şizofreninin nedenleri arasında genetik, nörolojik ve çevresel faktörler ele alınmıştır. Şizofreni hastalığında genetiğin rolü çok büyüktür. Ailesinde ve birinci derecede akrabalarında bu rahatsızlığa sahip olan kişilerde ortaya çıkma olasılığı daha fazladır. Nörolojik nedenler içinse beyindeki kimyasalların salgılanmasının yetersiz veya fazla olması katatonik şizofreniye neden olabilmektedir.

Tedavi

Katatonik şizofrenide tedavi için elektrokonvülsif tedavi ( EKT) yöntemi kullanılmaktadır. Elektorokonvülsif tedavi (EKT) beyne elektoşok verilmesi ile uygulanan bir tedavi yöntemidir.

İlaç tedavisinde ise Antipsikotik ilaçlar ve benzodiapinler ( lorazepam, alprazomal, diazepam, klonazepam, midazolam )  kullanılmaktadır. Ayrıca N- Metil D-Aspratik asit (NMDA) reseptör antagonistlerde kullanılan ilaçlar arasındadır. Katatonik şizofrenide çoğunlukla ilaç tedavisi uygulanılır. Psikoterapi pek tercih edilmez. İlaç tedavisi yanında sosyal destekte verilebilir.

                                                                                                         HALİME ÇİÇEK

KAYNAKÇA

Albayrak, Y., & Kuloglu, M. (2013). A catatonic schizophrenia case treated effectively with aripiprazole. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni-Bulletin of Clinical Psychopharmacology, 23(3), 257-260.

Asan, Ö. Katatoni: Klinik Özellikler ve Tedavi.

PSİKOLOJİ ARAŞTIRMALARI (2014),  https://2fmb85sdhif36p9bt4ee8dxg-wpengine.netdna-ssl.com/wp-content/uploads/2018/03/PS%C4%B0KOLOJ%C4%B0-ARA%C5%9ETIRMALARI-2.pdf