Bebek fiziksel, psikolojik ve zihinsel gibi her türlü alanın gelişimi için bir başkasının varlığına muhtaçtır. Bunlar arasında bebeğin kendiliği de vardır. Kendilik; bireyin kendini nasıl algıladığına ilişkin benimsediği değerlendirmeleridir.

Bazı araştırmacılara göre bebeğin doğuştan getirdiği bazı kendilik özellikleri vardır. Bazıları içinse bebeğin çevresi onun kendiliğini oluşturur. Günümüzdeki yaygın kabul gören anlayışa göre bebek hem genetik hem de çevresel faktörlerin etkisiyle bir kendilik kurar. Peki bu kendilik nasıl kurulur?

Psikanalitik kuramlardan biri olan Kendilik Psikolojisi Heinz Kohut trarafından geliştirilmiştir. Kohut, Freudyen yaklaşımın aksine güdünün temeli cinsel doyum değil, ilişkisel düzeyde narsistik  doyum olduğunu vurgulamaktadır. Bebek henüz oluşmamış veya gelişmemiş ben algısı ile dünyaya gelir. Varlığının, benliğinin ilk yansımalarına bir başkasında rastlar ve fark eder. Bebeğin ilk temas kurduğu kişiler bakım verenidir. Bundan dolayı bebeğin bakımvereni aslında bebeğin benliğinin oluşması için bir ayna rolündedir. Bu kişi veya kişiler bebeğim kendilik nesnesidir. Bebek bu kendilik nesnesindeki duygu durumlarını, davranışlarını kendisinin sanar. Bunlar bebek tarafından içselleştirilir, ardından kendiliği oluşturur. Elbette kendilik zamanla bakımverenden farklılaşır. Fakat temel taşları oluşmuştur.

Kohut’a göre kendilik(self) gelişiminde iki narsistik ucu mevcuttur;

Diğer ucunda ise bakım verenlerden birini idealleştirerek, onunla bir olma arzusu içine girecektir. Bu yüceltilmiş kendilik gelişimine sebep olur. Bebek zamanla idealleştirdiği kişinin eksikliklerini ve hatalarını fark edecek. Bu durum da hayal kırıklığı yaşatacaktır. İdealize olan ve gerçekteki kişi arasında ne kadar az fark varsa bebek durumun üstesinden gelebilecektir. Yüceltilmiş kendilik olgunlaşır. Kişinin ideal olan algıı böyle oluşacaktır. Fakat fark fazlaysa hayal kırıklığı da aynı oranda artacaktır. Bundan dolayı yücelmiş kendilik olgunlaşamayacaktır.

Bu kendiliğin iki ucunun birbiri ile bağlantısı kişinin benliğini şekillendirir. Bir ucundaki olgunlaşma diğer ucunda gerçekleşmediyse bile olgunlaşan uç bunu telafi eder. Psikopatoloji telafi edebilecek herhangi bir uç yoksa oluşur. Kendiliği belirleyen bu iki uç olaylara göre itilir veya çekilir. Hırslar tarafından itilirken idealler tarafından çekilecektir. Bu itme ve çekme durumuna Kohut gerilim yayı demektir. Bu gerilim yayı sayesinde çocuk gelişir ve ilerler.

 Daha sonraki zamanlarda kendiliğin üçüncü ucunu da tanımlamıştır. Bu uçta ise kişi kendisine benzer birinin varlığına ihtiyaç duyar. Kendisine benzer kişi tarafından anlaşılmak ister. Bu kendiliğin diğer parçalarının aksine aksine daha geç dönemlerde meydana gelir. Genellik ödipal dönem ve ergenlik dönemleridir. Burada kişi hayali arkadaş yaratabilir, birilerini rol model alabilir. Gerilim yayının sağlıklı durumunda bu kısım da önem taşımaktadır.

Psk. Yaren Meral MORAL

Kaynakça

Anlı, İ. & Bahadır, G. (2007). KENDİLİK PSİKOLOJİSİNE GÖRE NARSİSİSTİK VE SINIR KİŞİLİK BOZUKLUĞU. Psikoloji Çalışmaları, 27, 1-12.

Karacan, E., İşcan, C., & Şener, Ş. (1998). Klinik ve Terapi Sürecinin Kendilik Psikolojisi Agisindan Degerlendirilmesi: Bir Ergen Olgu Sunumu. Klinik Psikiyatri Dergisi, 1(1), 51-55.

Kohut, H. (2004). Psikanalizin Öteki Yüzü. (Çev.) İstanbul: İthaki yayınları.

Okay, D., & Canel-Çınarbaş, D. (2021). Kendilik Psikolojisi Yaklaşımı Üzerinden Bir Çekingen Kişilik Olgusunun İncelenmesi. Nesne, 9(19), 204-220.