KLİNİK GÖRÜŞME-1

1. RUH SAĞLIĞI UZMANI OLMAK

Klinik görüşme; danışanla ilk temasın sağlandığı yerdir. Yani yardım arayan ile yardım eden kişi arasındaki bağlantının temel noktasıdır. Psikolojik değerlendirmenin temel taşı ve danışmanlık veya psikoterapi ilişkisinin başlangıcıdır. Burada yardım arayan olarak betimlediğimiz kişiler için ‘psikolojik veya duygusal zorluklar yaşamış ve kendini tekrar güçlendirmeye, geliştirmeye yönelik bir sağaltım deneyimi arayan’ tanımlamasını kullanmaktayız. Yardım eden dediğimiz nokta ise psikolog, danışman, sosyal hizmet uzmanı ya da psikiyatrist olabilir. Tüm bu meslek gruplarını çatışı altında toplayan ‘ruh sağlığı uzmanlığı’nın onlardan beklediği birkaç özellik vardır. Bunlar, her bir danışan ile insancıl bir ilişki kurmak, terapötik bir ittifak oluşturmak, onlar hakkında bilgi toplamak, onlara umut aşılamak, mümkünse yardımcı tavsiyeler vermektir. Bunlarla birlikte görüşmenin nazikçe ve zamanında sonlandırılması da önemli noktalardandır ve bunlar sanıldığı kadar kolay işler değillerdir. Tüm bu becerilere sahip olmak -ruh sağlığı uzamanı olmak- için entelektüellik, kişilerarası olgunlaşmışlık, dengeli bir duygusal yaşam, süreklilik arz eden bir beceri gelişimi, yaşam boyu eğitim, merhamet, özgünlük ve cesaret gereklidir. Klinik görüşmeyi hem sanat hem de bilim olarak değerlendirmemiz gerektiğini düşünenler vardır. Burada bize söylemek istedikleri klinik görüşme sürecine tüm dikkatimiz ve yönelimli ekolümüz ile odaklanırken aynı zamanda eleştirel de düşünmemiz ve yaklaşmamız gerektiğidir. Bu sanat için ilk ve en önemli enstrüman olarak kendimiz görülmektedir ve kendimize odaklanmamız gerektiği düşünülmektedir. Klinik görüşmenin etkin olabilmesi için kazanılması gerektiği düşünülen birkaç beceri vardır. Bunlar:

1. Kendinizi durdurabilmek, danışanlarınızın aktardıklarına odaklanabilmek.
2. Farklı yaşlara, kültürel geçmişlere, etnik kimliklere, cinsel yönelimlere, sosyal sınıflara ve entelektüel işlevlere sahip danışanlarınıza uyum
3. Danışanlarınızdan tanı ya da değerlendirme bilgisini etkin ve verimli bir biçimde edinebilmek.
4. Duruma ve/veya kişiye uygun danışmalık veya psikoterapi yöntemlerini ve tekniklerini belirleyebilmek, uygun biçimde uygulayabilmek.
5. Danışanların danışmalık veya psikoterapi yöntemlerinize ve tekniklerinize verdiği tepkileri değerlendirebilmek, yorumlayabilmek.

Kendinizi Durdurmak ve Danışanlarınızı Dinlemek: Etkin bir görüşmeci olmak için gerekli olan yönlerimizden biri olarak kabul edilen kendimizi durdurmak; uzmanın kendi doğal dürtülerini, egolarını, endişelerini dizginlemesi anlamına gelmektedir. Bu iş oldukça zordur çünkü karşınızdaki danışanın sorunlarını hemen çözmek için içinizden yüksek bir arzu sizi dürtecektir. Fakat eğer o arzunuz ile yola devam ederseniz, muhtemelen karşı taraftan çok yönlendirici, otoriter, hatta patron gibi görünmenize neden olacaktır. Buda danışanınız ile konuşmayı kolaylaştırmanız yerine durdurma noktasına getirebilir. Kedinizi sakinleştirmek; danışanınız için tam olarak orada bulunmak anlamına gelmektedir. Yönlendirici olmadan dinlemek, danışanınızın kendi sesini bulmasına, hikayesini anlatmasına, kendini ifade etmesine, duygu ve düşüncelerini keşfetmesine olanak sağlayacaktır. Ruh sağlığı uzmanı, tavsiyede bulunmanın tamamen bir zamanlama meselesi olduğunu unutmadan, içinden gelen ‘bir şeyler yapma’ dürtüsüne karşı koymalıdır. [caption id="attachment_3885" align="alignleft" width="800"] KLİNİK GÖRÜŞME[/caption] Tanı ve Değerlendirme Becerilerini Öğrenmek: Bir araba tamircisini düşünün, arabadaki sorunun nerede olduğunu çözmen arabayı parçalamaya başlasa veya doktora gittiniz ve hastalığınızın ne olduğunu bulmadan size ilaç verse nasıl hissederdiniz, gerecekten probleminize çözüm bulmuş olur musunuz? Sanırım cevaplarımız hayır. Bu durum klinik görüşme içinde geçerli kabul edilir. Tanı geçerliliği hala bir tartışma konusu olsa da yeterli bir değerlendirme yapmadan danışmanlık veya psikoterapiye başlamak hem sakıncalı hem de meslek ahlakına aykırı ve tehlikeli kabul edilir. KURAMSAL YÖNELİMLER Ruh sağlığı uzmanlarının işlerini profesyonel yapmaları için pek çok alanda ve çeşitli kuramsal yönelimlerde uygulama deneyimine sahip olmaları gerektiği görüşü savunulur. Terapistlerin danışana, probleme ve ortama göre terapötik yaklaşımlarını değiştirip esnek davranması gerekir. Bu da terapistin sağaltın için eklektik (bütüncül) yapıda olması gerektiği sonucuna bizi götürür. Klinik görüşme için, daha az yönlendirici bir görüşme yaklaşımından, yönlendirici görüşmeye doğru değişen bir tutum önerilir. Yönlendirici olmadan başlayan etkileşimin, derinliğinin ve zenginliğinin artacağı düşünülür. Danışan Merkezli ve Psikodinamik yaklaşımlar görüşmenin başlangıcında çok az dışsal yapılandırma, sınırlandırma ve yönlendirme yaparlar. Danışanların kendi endişeleri hakkında rahat bir şekilde konuşmalarına izin verilmesi gerektiğini vurgularlar. Dolayısıyla bu görüşme yaklaşımları direktif/yönlendirici olmayan ve dinleme tekniklerini vurgulayan yaklaşımlar olarak tanımlanmıştır. Danışan merkezli görüşmede, danışanlarla koşulsuz pozitif kabul, uyum ve empati içeren bir görüşme ortamı sağlanması gerektiği savunulur ve böylece danışanın rahat ve açıkça konuşmasıyla kişisel gelişim ve değişim yaşayacağına inanılır. Psikanalitik yönelimli görüşmeciler, yönlendirici olmayan yaklaşımları savunurlar çünkü danışanların özgürce konuşmasına -serbest çağrışım yoluyla- izin vermek, bilinçaltı çatışmalarını terapi ortamında ortaya çıkmasını sağlayacağı görüşündedirler. Psikanalitik yaklaşımlı görüşmecilerde danışan merkezli görüşmeciler gibi empatik dinlemeyi danışanların kişisel gelişimi için gerekli olan bir eğilim olarak görürler. Yapısal ve Çözüm Odaklı terapi yaklaşımları, bu yönelim ile çalışan tüm terapistlerin bir şekilde yönlendirici olmaları gerektiğine ve sistematik olarak çözüme odaklanmaları gerektiğine inanırlar. Danışanların yaşamlarındaki olumlu anlara özen göstererek inançlara, sosyal aktivitelere ve etkileşimlere dikkat ederler. Her ne kadar bu yaklaşımlar kesin bir biçimde yönlendirici olmasa da görüşmede önemli bulunan bir konunun üzerine dikkat çekerler. Davranışçı ve Bilişsel yönelimli görüşmeciler, ilk klinik görüşmenin başından itibaren uzman rolünü sergileme eğilimindedirler. Belirli düşüncelerin, kişisel çerçevelerinin, uyumsuz davranışların zihinsel ve duygusal sıkıntıya yol açtığına inanan bu yaklaşımda terapötik süreçte uyumsuz düşünce ve davranış örüntülerini belirleyerek onların yerine çabuk ve etkili yeni uyumlu örüntülerle yer değiştirme yapma yaklaşımındadırlar. Bu yaklaşımı benimsemiş ruh sağlığı uzmanları için de empatik dinleme davranış değişikliği için önemlidir fakat yeterli kabul edilmez. KLİNİK GÖRÜŞMECİLER İÇİN TEMEL GEREKLİLİKLER             İlk olarak klinik görüşmeyle alakalı teknik bilgilere tam hakimiyet gereklidir. Görüşmedeki davranışlar ve bunların danışanlar üzerindeki olası etkilerinin bilinmesi gereklidir. Profesyonel klinik görüşme ile ilgili etik kuralların tam anlamıyla bilinmesi önemlidir. İkinci olarak ise ruh sağlığı uzamanın kendinin farkında olması önemlidir. Bu, terapistin sesinin tonunun ve çeşitliliğinin, fiziksel görünüşünün, göz temasının ve kişilerarası mesafenin genel örüntüsünün farkında olması anlamına gelir. Terapist kendi kültürünün dışında farklı kültürlerin de farkında olmalıdır. O kültürlerdeki değerleri ve davranışları bilmelidir. Ayrıca terapist kendi kişisel ve sosyal geçmişinden dolayı sahip olabileceği kör noktalarını ve yetersizliklerini bilmeli ve bunları giderecek biçimde sürekli öğrenmeye ve gelişmeye açık olmalıdır. Üçüncü olarak gözlem ve değerlendirme becerisine sahip olmak gelmektedir. Bu becerilere sahip olmak, çeşitli bireysel, kültürel değerleri, davranışları, normları bilmemiz ve bunlara duyarlı olmamız gerektiği anlamına gelir. Başkalarının farkında olmak, değerlendirme görüşmesinin altında yatan temel ilke olarak görülür. Klinik görüşmeci danışanının sadece kültürel altyapısının değil, psikolojik, davranışsal, gelişimsel ve tanısal durumunun da farkında olmalıdır. Dördüncü olarak ise etkili bir görüşmeci olmak için uygulamaya ve deneyime gereksinim vardır. Yetkinliğimizi arttırmak için gerçek görüşme veya danışmanlık seanslarına başlamadan önce yeterince süpervizyon alınmalıdır. Farklı görüşme ve süpervizyon deneyimleri edindikçe danışanlarımızı anlamak için ihtiyacımız olan geniş empatik bakış açısı geliştirme fırsatı buluruz. Sıralamış olduğumuz tüm bu temel gereklilikleri kazanabilmek için en önemli unsur zamandır. Sabırlı olun, kendinize zaman verin; deneyimle, süpervizyonla, eğitim ve okumalarla gelişeceğinizi unutmayın lütfen. Elifnur Kuzuoğlu Kaynakça: FLANAGAN, S., J., FLANAGAN, S., R., (2015) Klinik Görüşme Psikolojik Değerlendirme Esasları, İstanbul: İthaki.