Madde bağımlılığında kişinin uyuşturucu bir maddeyi amacı dışında ve gereğinden fazla kullanımıyla vücudun bu maddeye tolerans geliştirmesi ile kullanımlarını arttırır ve maddeyi bırakma veya kullanmama durumlarında yoksunluk yaşar. Maddenin kullanım miktarı ve süresinin giderek artması ve kullanmama durumlarında yoksunluk yaşaması kişiyi bir bağımlılık sürecine sokar. Kullanılan uyuşturucu maddelerin yatıştırıcı ve uyarıcı etkisi vardır. Kişi bunları kullandığında kısa süreli bir rahatlama ve iyilik durumu yaşar. Bu rahatlama hissiyatından dolayı birey maddeyi kullanmaya devam eder. Kişi bu maddelere karşı fiziksel ve psikolojik bağımlılık yaşar. Herhangi bir yardım almaksızın madde bağımlılığından kurtulmak oldukça zordur.
Kullanılan maddeler arasında morfin, eroin, tütün, esrar, kokain, tiner, kodein, bonzai, haşhaş, LSD ( Liserjik asit dietilamid ), amfetaminler, metamfetamin gibi bağımlılık yapan birçok madde vardır. Bağımlılık yapan maddeler arasında birçok tıbbi ilaç vardır.
Belirtileri
Maddeyi kullanmadan duramamak
Maddenin verdiği sıkıntılara rağmen kullanımı artırmaya devam etmek
Madde kullanımından dolayı işlevselliğinin bozulması
Maddenin kullanımını ve süresini giderek arttırmak
Maddenin tehlikeli sonuçlarına rağmen kullanmaya devam etmek
Maddeye karşı vücudun tolerans sağlaması
Bırakma durumlarında yoksunluk çekmek
Bırakmak isteyip de bırakamamak
Sürekli maddeye ihtiyaç duymak
Onsuz yapamayacaklarını düşünürler
Etkileri
Madde bağımlılığının hem ruhsal hem de bedensel birçok etkisi vardır. Uyuşturucu madde merkezi sinir sistemlerine, iç organlara ve davranışları etkilemektedir. Madenin kullanım miktarını değişmesiyle etkileri de değişmektedir.
Dikkat eksikliği
Karar vermekte güçlük çekmek
Algılayamamak
İçe kapanmak
Ani duygu değişimleri
Çevreden ve aile ortamlarından uzaklaşmak
Sürekli gergin olmak
Çok çabuk öfkelenmek
Yüksek tansiyon, çarpıntı, bulantı, kusma, karın ağrısı gibi rahatsızlıklar yaşamak
İç organlarında rahatsızlık yaşamak
Normal hayaatından uzaklaşır
Etrafındaki şeylere karşı ilgisiz olur
Uyku ve yeme bozuklukları
Paranoid düşüncelere sahip olmak
Hayaller görmek
Nedenleri
Madde bağımlılığının birçok nedeni vardır. Bunları aile, arkadaş, psikolojik, sosyal, bireysel ve çevresel olmak üzere birçok nedenden bahsedebiliriz.
Madde kullanmaya başlayanların büyük bir çoğunluğu arkadaş çevresinden dolayı başladıklarını söylerler. Arkadaş ortamından dışlanmamak ve arkadaşlarını baskısı gibi arkadaş çevresine uyum göstermek için başlarlar.
Kişi merak ve özentiden dolayı da başlayabilir.
Arkadaş çevresi dışında aile içi sorunlarda madde bağımlılığına neden olan şeyler arasındadır. Ebeveynlerin ilgisiz ve ihmalkar olması çocuğun daha rahat ve dikkatsiz davranmasına neden olmaktadır.
Güçlü aile bağlarına sahip olmamak. Aile ile bağ kurulamaması, sevgi ve güven eksikliği yaşayan bireyler sürekli bu duyguların eksikliğinin ve gereksinimini hissedecektir.
Tam tersi ailenin fazla baskıcı ve şiddet davranışlarında bulunması da yol açabilir.
Arkadaş çevresinde olduğu gibi aile ortamında da alkol, sigara ve madde kullanımlarının olması çocukta madde kullanımını geliştirir ve özendirir.
Kişi yoğun stres, kaygı, başarısızlık, hayal kırıklıkları ve sorunlarla baş edemediği zaman madde veya alkol gibi şeyler kullanarak bunların üstesinden gelmeye çalışır.
Aynı şekilde travmatik yaşantılar veya Yalnızlık ve sevgisizliğin yarattığı kaygıdan kaçmak içinde madde kullanmaya yönelebilirler.
Psikodinamik ekole göre psikoseksüel gelişim dönemlerinden olan oral dönemde yaşanan sıkıntı ve eksikliklerden dolayı bağımlılık ortaya çıkmaktadır. Oral dönemde saplanma bağımlı kişiliği geliştirir. Kişi genel olarak anneye aşırı bağlanma, parmak emme, tırnak kemirme, oburluk, sigara ve madde bağımlılığı gibi kişilik yapıları gösterir. Ayrıca egonun güçlü olmaması bağımlılığın temel nedenlerinden görülmüştür. Sorumluluklarından kaçan, anında haz almak isteyen ve hayatın zorluklarından kaçmak için maddeye başvuran bu kişilerin ego işlevselliğinde bozukluk olduğunu söylerler.
Madde bağımlılığında beklentilerde kullanımı etkilemektedir. Kullandığı maddenin zararlı etkisinin olmadığını düşünene kişiler diğerlerine oranla daha çok madde tüketimi yaparlar. Aldıkları zararda diğer kullanıcılar kadar büyük değildir.
Madde bağımlılığına sahip olan kişilerin belli kişilik özellikleri gösterdikleri söylenmiştir. Genel olarak madde bağımlılığına sahip olan bu kişiler; umursamaz, benlik saygısı düşük, heyecan arayışı, dürtüsel, kaygılı, olgunlaşmamış ve sosyal ortamlarda uyum sağlayamazlar.
HALİME ÇİÇEK
KAYNAKÇA
Gökler, R., & Koçak, R. (2008). Uyuşturucu ve madde bağımlılığı. Sosyal bilimler araştırmaları dergisi, 3(1), 89-104.
Polat, G. (2014). Madde bağımlılığı tedavisinde sosyal hizmet mesleği. Okmeydanı Tıp Dergisi, 30(2), 143-148.
Bayram, M. (2013). İnsan hakları açısından madde bağımlılığın değerlendirilmesi (Master's thesis, Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
