Düşünceleri, olayları ve hisleri doğrudan gerçek dünyanın kendisi olarak değil, daha çok kendi içsel deneyimlerimizden yola çıkarak olduğumuz gibi görme eğiliminde oluruz.  Bu deneyimler bireyin bilişsel yapısını ve olayları algılama şekline katkı da bulunur. Metakognitif model bizlere deneyimlemenin iki temel yolundan bahseder. Bunlar nesne modu ve metakognitif modlardır. Bu modlar bireyin düşünceleri ve inanç sistemleri gibi içsel temsilcilerine karşı yaklaşımı hakkında oldukça önemli bilgiler vermektedir.

Nesne Modu

Birey dış dünyada olanları kendi düşünce ve inanç sistemleri kanalıyla görür.  Nesne modunda kişi kendi düşüncelerini, hislerini ve inançlarını gerçeklikle bir tutar. Oysa tüm bu bileşenler kişinin birer içsel temsilcisidir. Nesne modunda düşünce, duygular ve inanç gibi içsel temsilciler ile birey kendiliğini ve dünya deneyimlerini ayrıştıramaz. Burada düşünceler gerçeklik ve kendilik ile aynı düzeye gelerek eşitlenir.

Metakognitif Mod

Metakognitif modda kişi düşünce ve inanç sistemlerini kendisinden ve dünyadan ayrı olarak görür. Burada ki içsel temsilciler gerçeklikle bir tutulmaz. Düşünceler ve inançlar arasında birer mesafe vardır. Bu mesafe içsel temsilcilerin kendilik ile bütünleşmemesi ve olaylara daha sağlıklı bakabilmek adına önemlidir. Burada düşüncelere karşı mesafeli olmak ve geriye çekilip bakabilmek olanları daha çok yönlü ve geniş bir şekilde görebilmeye yardımcı olur.

Nesne modu ve metakognitif mod birbirlerine ters düşen iki kavramdır. Nesne modunda içsel temsilciler kişinin kendisi ve dış dünyadan ayrıymış gibi gözlemlenmez. Bu yapılar ve kendilik arasında bir mesafe yoktur. Bu içsel yapılar gerçeklikle bir tutulur. Metakognitif modda ise tam tersi bir durum söz konusudur. Burada içsel temsilciler kendilik ve dış dünyadan ayrı tutulur.

Psikolog Elifnur YEŞİLTAŞ

Kaynakça

Akpunar, B. (2011). BİLİŞ VE ÜSTBİLİŞ (METABİLİŞ) KAVRAMLARININ ZİHİN FELSEFESİ AÇISINDAN ANALİZİ. Electronic Turkish Studies, 6(4).

Tosun, A., & Irak, M. (2008). Üstbiliş Ölçeği-30'un Türkçe Uyarlaması, Geçerliği, Güvenirliği, Kaygı ve Obsesif-Kompülsif Belirtilerle İlişkisi. Turk Psikiyatri Dergisi, 19(1).

Wells, A. (2021). Anksiyete ve Depresyonda Metakognitif Terapi (2 Baskı). İstanbul: Litera Yayıncılık

Adana, Adıyaman, Afyonkarahisar, Ağrı, Amasya, Ankara, Antalya, Artvin, Aydın Balıkesir Bilecik Bingöl Bitlis Bolu Burdur Bursa Çanakkale Çankırı Çorum Denizli Diyarbakır Edirne Elazığ Erzincan Erzurum Eskişehir Gaziantep Giresun Gümüşhane Hakkari Hatay Isparta Mersin İstanbul İzmir Kars Kastamonu Kayseri Kırklareli Kırşehir Kocaeli Konya Kütahya Malatya Manisa Kahramanmaraş Mardin Muğla Muş Nevşehir Niğde Ordu Rize Sakarya Samsun Siirt Sinop Sivas Tekirdağ Tokat Trabzon Tunceli Şanlıurfa Uşak Van Yozgat Zonguldak Aksaray Bayburt Karaman Kırıkkale Batman Şırnak Bartın Ardahan Iğdır Yalova Karabük Kilis Osmaniye Düzce psikolog,

İstanbul’un ilçeleri; Adalar, Arnavutköy, Ataşehir, Avcılar, Bağcılar, Bahçelievler, Bakırköy, Başakşehir, Bayrampaşa, Beşiktaş, Beykoz, Beylikdüzü, Beyoğlu, Büyükçekmece, Çatalca, Çekmeköy, Esenler, Esenyurt, Eyüpsultan, Fatih, Gaziosmanpaşa, Güngören, Kadıköy, Kağıthane, Kartal, Küçükçekmece, Maltepe, Pendik, Sancaktepe, Sarıyer, Silivri, Sultanbeyli, Sultangazi, Şile, Şişli, Tuzla, Ümraniye, Üsküdar ve Zeytinburnu’dur.