Şizofreni dağınık davranışlar, sosyal becerilerde bozulmalar, keyif alamama, algılama bozuklukları, hezeyanlar (sanrı), halisünasyonlar (varsanı) gibi duygu, düşünce ve davranışta bozulmalar meydana getiren psikiyatrik bir rahatsızlıktır. Şizofreni hastaları daha çok içine çekilirler, ailelerinden ve çevrelerinden uzaklaşırlar, etraflarında olan şeylere karşı ilgileri ve istekleri kaybolur, işlevselliklerinde bozulmalar meydana gelen önemli bir rahatsızlıktır. Şizofreni genellikle ayakta tedavi edilen bir hastalıktır ama kısa süreli hastaneye yatışlarda olabilmektedir. Şizofreninin tedavileri arasında ilaç tedavisi, Aile terapisi, Grup ve Bireysel terapiler, Elekrtokonvülsif terapi (EKT), Bilişsel davranışçı terapi (BDT) ve Sosyal beceri eğitimleri vardır.

Farmakoterapi

Farmakoterapide şizıfreninin tedavisi için antipsikotik ilaçlar başta gelir. Antipsikotik ilaçlar birinci (klasik) ve ikinci (atipik) kuşak olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Birinci kuşak antipikotik ilaçlardan fenotiyazinlerin ( klorpromazin, tiyoridazin, flufenazin )bulunuşu şizofreninin tedavisinde değişime neden olmuştur. Birinci kuşak antipsikotikler klorpromazin, triyodazin, flufenazin, hakoperidol, pimazid ve tiyotiksen ilaçları içerir. Birinci kuşak antipsikotik ilaçlar şizofreninin pozitif semptomları üzerinde etkili olsalar da negatif semptomları üzerinde pek bir etkileri yoktur. Daha sonra şizofreninin tedavisi için yeni ilaçlar geliştirilmiştir. İkinci kuşak antpiskotik ilaçlar birinci kuşak ilaçların yan etkilerinin ( Ekstrapiramidal semptomlar) yarattığı ciddi sorunlar ve şizofreninin negatif semptomları üzerinde etkili olamadıkları için alternatif olarak geliştirilmişlerdir. İkinci kuşak antipsikotikler arasında olanzapin, risperidon, aripiprazol, ziprasidon, klozapin, ketiyapin gibi ilaçlar vardır. Bütün antipsikotiklerin sedasyon, halsizlik, bulanık görme, hipertansiyon, cinsel işlev bozukluğu, nadirde olsa nöroleptik malign sendromu ve ekstrapiramidal semptomlar ( akatizi, parkinsonizm, akut distonik reaksiyon, geç diskinezi) yan etkileri arasındadır. İkinci kuşak ilaçların yan etkileri bakımından birinci kuşak ilaçlardan pek bir farkı olmasa da ekstrapiramidal yan etkilerin daha düşük olması, kilo artışı ve kolastrol gibi farklı yan etkileri vardır. İlaç tedavisine ek olarak psikoterapilerde verilmektedir.

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)

Bilişsel davranışçı terapi şizofreni hastalarının işlevsel olmayan inançları konusunda yardımcı olmaktadır. BDT daha çok psikotik belirtilerinin yarattığı rahatsızlıkları ve sıkıntıları ortadan kaldırmaya yöneliktir. İlaç kullanımlarını etkili olmadığı varsanı ve sanrılarda Bilişsel davranışçı terapi (BDT) kullanılabilir. Hastaların sahip olduğu sanrılar ve varsanılar konusunda alternatif düşünceler ile daha anlamlı ve mantıklı bir bakış açısı geliştirilebilir. Daha İşlevsel düşünceler ile belirtilerin şiddetini azaltma ve yeniden nüks engellenmiş olur.

Elektrokonvülsif Terapi (EKT)

EKT beyne elektrik şoku verilerek yapılan bir tedaviyöntemidir. Gönümüzde nadir kullanılan bu yöntem ilaç tedavilerinin yetersiz olduğu zamanlarda devreye sokulabilmektedir. EKT tedavisinde hızlı sonuç alınsa da etkinliği uzun süre değildir.

Aile Terapisi

Aile terapilerinde amaç şizofreni hastalığı ve tedavisi hakkında bilgilendirme, aile içi iletişim, aile içindeki problemler, sosyal çevre ve sosyal ilişkilerkonusunda yardımcı olmak. Aile terapileri genellikle hastalığın tedavisinden sonra bireylerin aynı aile ortamına girmeleri ile hastalığın tekrara alevlenmemesi için aileye ve bireye yönelik yapılan terapilerdir. Bu terapiler hastaya suçluluktan kaçınma, umut aşılama ve geleceğe yönelik beklentiler, aile ve sosyal çevresinde yaşanan problemleri çözülmesi ve yeniden düzenlenmesi ile rahatsızlığın yinelenmesinin önünde durur ve tedavisinde etkili olur.

Sosyal Beceri Eğitimi

 Sosyal beceri eğitimleri hastalıkla başa çıkmak, kişiler arası durumları nasıl yönetileceğiniöğretmek, vehayat kalitesini artırmaya yöneliktir. Bu eğitimler ev ödevleri, bireysel ve grup egzersizler ve rol yapmalar ile bireylere sosyal davranışların geliştirilmesi, iletişim becerileri, tedavinin değerlendirilmesi, hastalığın belirtileri ve ilaçların yan etkileriyle başa çıkma, sosyal işlevselliği artırma, problemlerle başa çıkmayı ve çözmeyi öğretmektedir.

                                                                                                                                        HALİME ÇİÇEK

KAYNAKÇA

KARAKUŞ, G., KOCAL, Y., & Damla, S. E. R. T. (2017). Şizofreni: Etyoloji, klinik özellikler ve tedavi. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 26(2), 251-267.

SUMMAKOĞLU, D., & ERTUĞRUL, B. (2018). Şizofreni ve Tedavisi. Lectio Scientific, 2(1), 43-61.

YILDIZ, M. Şizofrenide Psikososyal Beceri Eğitiminde İçerik ve Etkinlikler. Klinik Psikiyatri Dergisi, 4(2), 119-123.

KART, A., ÖZDEL, K., & TÜRKÇAPAR, M. H. (2021). Şizofreni Tedavisinde Bilişsel Davranışçı Terapi. Archives of Neuropsychiatry/Noropsikiatri Arsivi, 58.