Şizofreni ve Psikotik Bozukluklar

Psikoz nedir?

• Sanrıların ve içgörü yokluğunda belirgin varsanıların olduğu bir klinik tablodur.
• Kişi gerçeklikten ciddi anlamda kopmuştur.
• Dopamin regulasyonunda bozulma söz konusudur.
  

  Şizofreni ve Psikotik Bozukluklar

Şizofreni nedir?

• Genç yaşta başlayan, kişinin insan ilişkilerinden ve gerçeklerden uzaklaşarak, kendine özgü bir içe-kapanım dünyasında yaşadığı; düşünce duyuş, ve davranışlarda önemli bozuklukların görüldüğü ağır bir ruhsal bozukluktur.
• Şizofreni; yıkımla giden, genellikle kronikleşme eğilimi olan ve genellikle yaşam boyu devam eden bir beyin hastalığıdır.

Şizofreni ile psikozun farkı nedir?

• Psikoz bir beyin hastalığı olabilir ya da olmayabilir.
• Psikoz kalıcı ya da geçici olabilir.
• Psikozun sebebi belli değilse ve yaşam boyu devam ediyorsa buna şizofreni diyoruz.

Klasik bir vaka örneği:

• Emilio [40 / E]
• Annesinde duyduğu öfke (bana insanların bağırsaklarından çıkanları yediriyor)
• Konuşması ve tavırları çocukça ve abartılı kalça hareketleriyle yürüme
• İlaçları 1 ay önce bırakıyor ve sesler duymaya başlıyor.
• Spontane konuşması tutarsız ve sözcük seçimini seslere göre seçiyor.

Şizofreni Yapısının Kökeni

• Alman psikiyatr Emil Kraepelin dementia praecox terimini getirdi.
• Dementia praecox halüsinasyon, apati ve duyarsızlık, içe dönük davranışlar, düzenli çalışma yetersizliği anlamına gelmektedir.
• Eugen Bleuler =>negatif belirtiler
• Schneider =>pozitif belirtiler

epidemiyoloji

• Başlangıcı genellikle 15-55 yaş arasındadır. [genellikle 25 yaş öncesi]
• 10 yaş öncesinde ve 60 yaş sonrasında başlangıç oldukça nadir.
• Şizofreninin görülme sıklığı tüm dünyada %0.5 ile %1 oranındadır.
• Kadın ve erkekte görülme oranı eşit; fakat, erkeklerde daha erken yaşta başlar.

Klinik Tablo

• Pozitif Belirtiler
• Sanrılar
• Onlar
• Dezorganize Konuşma
• Dezorganize Davranış
• Katatonik Belirtiler
• Negatif Belirtiler
• Sığlaşma’yı Etkiler
• Aloji
• Avolisyon
• Anhedoni
• Dikkat Bozukluğu
• Sosyal İçe Çekilme
• Emosyonel İçe Çekilme
• Kendine Bakım Azalması

Pozitif Belirtiler

• Sanrılar
• Düşüncenin içeriğindeki bir bozukluktur. Aksinin doğruluğu kanıtlanmasına karşın, kişinin ısrarla savunduğu yanlış inançlar, inatçı fikirler.
• Şizofreni hastalığında sanrı %70 civarında görülür.
• İnancın derecesi, yaygınlığı, niteliği (bizaar), kişinin üzerindeki etkisi.
• Sanrı Çeşitleri
• Paranoyak Sanrılar:
  • Perseküsyon (Kötülük Görme) Sanrılar: “Hepsi benim inadıma yapıyor, bana komplo kurmuşlar”
  • Referans (Alınganlık) Sanrılar: “Radyoda benim hakkımda konuşuyorlar, bana laf atıyorlar”
• Grandiyöz Sanrılar: “Peygamber olduğuna inanmak, mahalledeki tüm kızların kendisine aşık olduğuna inanmak”
• Kontrol ya da Etkilenme Sanrılar: “Işınlarla beni kontrol ediyorlar”
• Düşünce Sokulması: “Kafamın içine bana ait olmayan bilgiler sokuyorlar”
• Düşünce Çalınması: “Zihnimden bana ait olan düşünceleri çalıyorlar”
• Düşünce Yayılması: “Düşüncelerimi televizyondan tüm dünyaya yayıyorlar”
• Nihilistik Sanrılar: “Ben yokum, ölmüşüm”
• Yerdeğiştirme Sanrılar (Capgras Sendrom): “Annemin yerinde taklitçisi var, annem gerçek değil”
• Kıskançlık Sanrılar (Othello Sendrom): “Elimde delil yok ama kesin eşim beni aldatıyor”
• Erotomanik Sanrılar: “Johnny Depp bana aşık”
• Somatik Sanrılar: “Elimde leke var [aslında elinde leke yoktur]”
• Dinsel Sanrılar: “Allah bana bunları yaptırıyor”
• Halüsinasyonlar
• Yaşayan kişiye gerçek gibi görünen, ancak dış algısal bir uyarıcı olmadan gerçekleşen duyusal deneyim.
• Halüsinasyon çeşitleri: işitsel, görsel, tat, koku, somatik.
• Halüsinasyon Çeşitleri
• İşitsel Halüsinasyonlar: En sık rastlanan varsanı. Şizofreni hastalarının %70’inde görülür.
• Görsel Halüsinasyonlar: En sık görülen ikinci varsanı. Genellikle işitsel halüsinasyonlarla görülür.
• Koku Halüsinasyonları: Nadir görülür. Organik sebeplere bakılmalı. Genellikle pis koku algıladıklarını söylerler.
• Tat Halüsinasyonları: Çok nadir görülür. Metalik, asit vb gibi maddeleri algıladıklarını söylerler.
• Somatik Halüsinasyonlar: Bedensel duyumlarla ilgili, vücudun içinde yer alan halüsinasyonlardır.
• Dezorganize Konuşma
• Düşünce biçimindeki bir bozukluğun dışa yansımasıdır.
• Çağrışımda gevşeme ve neojelizm şizofreni hastalarında görülür.
• Dezorganize Davranış
• Kişinin garip ve uygunsuz davranışlar sergilemesi.
• Yaz günü palto, atkı, eldiven ve şapka giymesi
• Annesinin öldüğünü gülerek söylemesi
• Katatoni
• Kişinin garip ve uygun olmayan bir durumda uzun süre kalması.
• Motor hareket bozukluğu.
• Katatonik Stupor: Hareketlerde neredeyse durma noktasına varan bir yavaşlama.

Negatif Belirtiler

• Aloji
• Konuşma ve düşünce akıcılığında azalma.
• Sözel iletişimde azalma.
• Avolüsyon
• Harekete geçmekle ilgili yetersizlik.
• İrade ve itki kaybı.
• Sığlaşma’yı Etkiler
• Hem başkalarının duygu dışavurumlarını tanıma ve anlamada hem de duygularını göstermede yetersizlik.
• Kişinin yüzünden bir şey anlaşılmaması.
• Anhedoni
• Negatif belirtilerde en sık görülen!
• Kişinin olaylara ya da kişilerle olan ilişkilerinde ilgide azalma, zevk alamama.
• Dikkat Bozukluğu
• Dikkatin küçük ve büyük uyaranlarla kolayca dağılması ve dikkati toparlamada güçlük.
• Asosyalite
• Sosyal olarak ve emosyonel olarak içe çekilme söz konusu.
• Kişi aile, karşı cins ve arkadaşları ile sosyal ilişkiye girmek için çaba sarf etmez.

Psk. Ecem Erbay