Dünyanın her yerinde gerçekleşebilecek olan afet ve travmalara şahit oluyoruz. Ancak Türkiye olarak bu dönem oldukça zorlu bir mücadeleden geçiyoruz. Psikohelp ekibi olarak bizler de derinden üzüntülüyüz ve acınızı paylaşıyoruz. Çünkü yanan o ormanlık alanlarda barınan canlıların yaşamı ve ekolojik denge gibi bir sürü yıkıcı etkileri bizleri de etkisi altına aldı. Kurtarma çalışmalarında insanların birikimlerini veya besledikleri bağ kurdukları minik dostlarını nasıl kaybettiklerini anlattıklarına şahit olduk ülke olarak. İzlemesi bile çoğumuza acı verdi çünkü empati kuruyorduk. Günemle birlikte travma sonrası büyümeyi ele alalım istedim.

Deprem, yangın, salgın, sel, donma veya terör olayları gibi travmalar araştırmacılar tarafından çoğunlukla patolojik boyutta ele alınmaktadır. Travmatik yaşantılar ölüm veya ölüm tehdidi, ağır yaralanma veya fiziksel bütünlük tehdidi ve kişinin yaşadığı-tanık olduğu olaylar şeklinde açıklanmaktadır. Aslında 2. dünya savaşından sonra patolojik odaklı travma çalışmalarının yetersizliği ile karşılaşılmış. Ve artık insanın gücüne güvenerek yaşadıkları ile birlikte olumluya çevirmek, geliştirmek ve yaşam mutluluğunu artırmak temelli pozitif özeliklere sahip kişilik üzerinde durulmuştur. Böylece bireyin zayıf özellikleri yerine güçlü taraflarını öne çıkarıp geliştiren pozitif psikoloji ortaya çıkmıştır. Şunu bilmek gerekiyor ki pozitif psikoloji ruh sağlığını koruma odaklı bir yaklaşımdır.

Yani ne yapıyor bu pozitif psikoloji?

Bireyin çevresel olarak maruz kaldığı stresin etkisini en aza indirgemesi ve kapasitesini geliştirmesi yönünde çalışmaktadır.

Neden pozitif psikoloji?

Çünkü en önemlisi travmatik yaşantılar bazı kişilerde patolojik diyebileceğimiz (depresyon, kaygı, tssb gibi) etkiler oluşturur. Ancak bazı kişilerde ise yaşamın anlamını ve önceliklerini belirleme, kişisel güçlenme ve ilişkilerin düzeltilmesi gibi olumlu değişiklikler meydana getirebilir. İşte buna “travma sonrası büyüme” diyoruz.

Travma bizi nasıl büyütebilir?

Travma yaşamış birinin daha sonra düşünsel-davranışsa-duygusal boyutta olumlu değişimleri söz konusudur. Aşağıdaki alanların gelişmesi yönünde kendisine katkı sunmasıdır:

yaşamın anlamlandırılması

önceliklerin yeniden belirlenmesi

ilişkilerin güçlenmesi

kişisel farkındalık

yeni alternatiflerin farkına varılması

ruhsal gelişimler .

Travma sonrası büyüme; çevresel (travma stres düzeyi, sosyal destek, sosyokültürel etkiler) ve bireysel özellikler (kişilik özellik, stres yönetimi, baş etme yolları, duygularını açma) gibi çeşitli faktörlerden etkilenmektedir. Yani duyguları kabul edip onları anlamak yerine inkar veya duyguları baskılamak travma sonrası büyümeye yardımcı olmuyor. Olayın travmatik olması; yaşantının bireyin varsayım dünyasını parçalamasına, dünyayı anlamak için var olan bilişsel şemalarını bozmasına neden olur. Mesela bir birey düşünün temel varsayımı dünyanın anlamlı olduğu olsun. (Bu varsayım insanların hak ettiklerini yaşadıklarına dair bir inanç söz konusudur.) Ayrıca bu kişinin bir de kendini değerli gördüğünü varsayalım. (Kendilik değeri varsayımında ise kişinin kendi kişiliğiyle ilgili olumlu bir algısı bulunmasıdır ve sonuçları kontrol etmek için gerekeni yaptığı düzeyde adil bir dünyada incinmezdir.) İşte travmatik olaylar ile bu kişinin hayata ve kendisine dair inançlar şeması sarsılmıştır. Kişinin dünya ve kendisiyle ilgili olumlu inançlarını sorgulamasına; kendi incinebilirliğini fark etmesine neden olur.

Birey bu noktadan sonra yıkıcı bir yaşantıyı yeniden yapılandırmak için bilişsel işlemleme sürecine girmelidir ki bu süreç de en nihayetinde travma sonrası büyümeyi sağlayacaktır. Bu büyüme sürecinde zorluk yaşamak tabii ki olağandır. Travma sonrası büyüme için bir uzmandan destek alabilirsiniz.

Psikolog Süreyya ÇALIK