Travma sonrası stres bozukluğu kişinin sosyal yaşamını, günlük aktivitelerinde, problemlerle baş çıkmasında ciddi derecede sorunlara neden olan bir rahatsızlıktır. Tedavi yöntemleri travma sonrası stres bozukluğunu üzerine oldukça etkilidirler. TSSB iyi tedavi edilebilen bir rahatsızlıktır. Travmatik olaylardan sonra her birey aynı oranda etkilenmez, bazıları travmadan sonra bu durumu daha az TSSB belirtileri ile atlatırken bazıları ise çok daha ciddi derecede sorunlar yaşarlar. Bu yüzden tedavi planlaması hastanın durumuna göre belirlenmelidir.

farmakoterapi

Travma sonrası stres bozukluğunun ilaç tedavisinde antidepresanlar kullanılır. Serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI) travma sonrası stres bozukluğunda yaygın kullanılan bir ilaçtır. Trisiklik antidepresanlar ise TSSB belirtileri daha hafif olan hastalarda daha etkili olduğu görülmüştür. Monoaminooksidaz inhibitörlei (MAOI)’ de kullanılan ilaçlar arasındadır. Fakat yan etkilerinden dolayı kullanımı kısıtlıdır. Reversibi monoaminoksidaz inhibitörleri (RIMA) ise TSSB’ nin tedavisinde etki durumu orta derece ve değişken olarak kabul edilir.

Bilişsel Davranışçı Terapi

Bilişsel davranışçı terapi TSSB’nin tedavisi için maruz bırakmayı içerir. Terapide genel olarak bilişsel yeniden yapılandırma, stresle baş etme yöntemleri ve maruz bırakma başlıkları üzerine durulur. Terapinin ilk görüşmesinde genellikle terapötik ilişki sağlanmaya çalışılır ve kişiye travma ve travmadan sonra meydana gelen belirtiler hakkında psikoeğitim verilir. Travmayla ilgilemeden önce travmanın kişide yarattığı etkilere odaklanılır. Travmadan dolayı kişide yüksek olan kaygı ve stres için nefes egzersizleri ve gevşeme teknikleri öğretilir. Maruz bırakmada ise kişiyi travma anısıyla yeniden yüzleştiririz. Terapide kişinin kaçınmaya çalıştığı anının üzerine gideriz. Sistematik duyarsızlaştırma ile kişiyi yavaş yavaş o travma anısı ile yüzleştirmeye başlarız. Travmatik anıyı hayal ederek, anıya ait imgelerle ve travmanın yaşandığı yerlere giderek kişi olayla yeniden yüzleştirilir. Yüzleştirmede kişinin duyarsızlaşması ve travmatik anını etkilerinin azaltılması hedeflenir. Bilişsel yeniden yapılandırma ile kişinin sahip olduğu yanlış çarpıtmalar ve işlevsiz düşünceler yerine daha işlevsel ve mantıklı düşünceler koymak amaçlanır.

EMDR

Açılımı Göz hareketleri ile duyarsızlaştırma ve yeniden işleme olarak adlandırılan EMDR travma sonrası stres bozukluğunda en sık kullanılan tedavi yöntemidir. EMDR çift taraflı uyaranlarla sağ ve sol beyin arasındaki iletişimi sağlar ve geçmişte yaşanan travmatik anının belirlenmesi ile yeniden canlanmasını sağlar. Duygusal ve görsel anıları yeniden işler. Yeniden işlenen anı sorun yaratan düşünceleri ve duyguları duyarsızlaştırılır. Olumsuz duygu ve düşüncelerin etkisizleştirilmesinden sonra travmatik anının olumlu etkileri işlenir. EMDR terapisi sekiz aşamadan oluşmaktadır.

1. Aşama: danışan geçmişi alınır.
2. Aşama: bu aşamada hazırılık yapılır. Danışana EMDR tedavisinin ne olduğu açıklanır ve bu tedaviyi kullanmak için onay alınır.
3. Aşama: Üzerine çalışılacak anı belirleniyor. Danışanın bu anı hakkındaki olumsuz bilişlerini öğrenip ne gibi olumlu bilişlerle değiştirmek istediğini ve geçerlilik düzeyi soruluyor.
4. Aşama: bu aşamada danışana çift yönlü uyaran( işitsel, görsel ve dokunarak) verilir. Olumsuz bilişlerin geçerlilik düzeylerini düşürmeye çalışır.
5. Aşama:  Yerleştirme, olumlu bilişlerin geçerlilik düzeyleri artırılmaya çalışılır.
6. Aşama: rahatsızlık veren travmatik anını bedenin herhangi bir yerinde rahatsızlık verip vermediği kontrol edilir, eğer varsa bu rahatsızlık yok olana kadar çalışılır.
7. Aşama: danışanın durumu değerlendirilir ve seansın yeterli olup olmadığı kontrol edilir
8. Aşama: Son aşamadan sonra danışanın durumu ile ilgilenilir ve yeniden değerlendirilir.

hipnoterapi

Hipnozla birlikte anıların duygusal boşalımı yaşanır. Duygusal boşalım yaşayan danışana travmanın etkileriyle başa çıkması için destek olunur. Danışanın travma anısı üzerinde hakimiyet kurulur ve anı üzerine çalışılarak yeniden yapılandırılır. Travmatik anıdan kaçınmak yerine travmatik anı kabul edilir. Hipnoterapi genel olarak transa giren danışanın biliçaltında yer alan travmatik anını ortaya çıkmasına, ortaya çıkan travmatik anının etkileriyle baş etmesine ve anı üzerinde kontrol sağlamasına yardımcı olur.

Psikodinamik

Psikodinamik yaklaşımda travmatik anının anlatılarak tekrar gözden geçirilmesi ve bilinçaltında kalan belirleyicilerinin ortaya çıkarılması ile travma anı yeniden yapılandırılır. Bilince çıkan travmatik anının kişide meydana getirdiği korku, kaygı, utanç, öfke ve çaresizlik duygularıyla başa çıkmasında terapist destek sağlar. Danışanın travmadan kaynaklı kendisine yönlendirdiği olumsuz bilişlerden kurtulup iyi bilişleri içselleştirmesi gerekiyor. Psikodinamik yaklaşımın amacı kişinin kendisine yönelttiği öfke ve suçluluk duygusundan kurtarmaktır

                                                                                                                                        HALİME ÇİÇEK

KAYNAKÇA

GÖKALP, P. G. (2000). Travma sonrası stres bozukluğunda ilaç tedavisi. Klinik Psikiyatri Dergisi Ek 3: Deprem ve Travma, 21-28.

ŞENER, Ö., & SAĞLAM, S. (2020). Travma Sonrası Stres Bozukluğu İçin EMDR: Bir Olgu Sunumu. Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(2), 190-207.

İzci, F., & Ünveren, G. (2017). Travma sonrası stres bozukluğunda bilişsel davranışçı terapi ve göz hareketleri ile duyarsızlaştırma ve yeniden işleme. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 6(1), 31-38.

Yilmaz, B. (1999). Travma sonrasi stres bozukluğu. Türk Psikoloji Yazilari.