Yansıtmalı özdeşim Melanie Klein tarafından geliştirilmiş bir savunma mekanizmasıdır. Melanie Klein yansıtmalı özdeşim kavramını kendi nesne ilişkileri kuramında paranoid şizoid konum üzerinde çalışırken keşfetmiştir. Klein’a göre bebek yaşamının ilk üç ayında sağlıklı bir gelişim gösterebilmesi için paranoid şizoid konumdan geçer. Fakat bu süre uzar ve süreç içerisinde aksamalar meydana gelirse yani kişi paranoid şizoid konumdan geçemezse kişide psikoz ve nevroz ortaya çıkabilir. Klein bu konumda fiksasyona uğrayan danışanlarının yansıtmalı özdeşim savunma mekanizmasını kullandıklarını keşfetmiştir.

Yansıtmalı Özdeşim Nedir

Yansıtmalı Özdeşim’in Bileşenleri Yansıtma ve İçe Atım

 Yansıtma, içsel olan durumun dışarıdan geliyormuş gibi yanlış anlaşıldığı bir savunma düzeneğidir. Günlük hayatımızda yansıtma, kişiler arası ilişkilerde empati kurmamıza yardımcı olur.  Bu mekanizmanın aşırı çarpıtıldığı durumlarda ise tehlikeli boyutta yanlış anlaşılmalar söz konusu olabilir.  Bu savunma mekanizmasının fazla kullanılması paranoid nitelikler taşıyan bir rahatsızlığın gelişmesine neden olabilir.

İçe atım savunma mekanizması ise dışsal olan bir durumun içsel kaynaklardan geldiği üzerinde bir yanılsamaya neden olmaktadır. Bu mekanizma bireylerin özdeşim kurmasına yardımcı olur. Sağlıklı olarak kullanıldığında kişinin kimlik oluşumuna katkı sağlar. Bu mekanizmanın çok fazla kullanılması patolojik rahatsızlıklara neden olabilir. Patolojik şekilde içe atmanın kullanılması kötü, saldırgan nesne ile (örneğin saldırganla) özdeşleme gibi durumları ortaya çıkartabilir. Korkulan durumlarda özne kendisine zarar veren ve suistimal eden nesnenin niteliklerini benimseyerek yaşadığı korku ile başa çıkmaktadır. Böyle bir durumda kişinin bu savunma mekanizmasını kullanmasının nedeni bilinçdışında “ben güçlüyüm, ben kurban değilim, çaresiz ve zavallı değilim” gibi düşüncelerdir. Kişi bu durum karşısında nesneyi içe katarak sadist, öfkeli ve agresif davranışlar gösterebilir.

Yansıtmalı özdeşimde ise kişi kendi parçasını karşı tarafta varmışçasına nesneye yansıtır ve sonrasında nesnenin de yansıtılan parçayı doğrulaması yönünde baskı uygular ve manipüle eder. Böylece kişi nesneden gelen yanıtı da içselleştirerek bu döngüyü tamamlamış olur. Bu savunma mekanizması psikotik rahatsızlığa sahip kişilerde, manik ve depresif bozukluklarda, borderline kişilik örgütlenmesinde ve nevrotik kişilerde sıkça karşımıza çıkmaktadır.

Tedavi Olarak Yansıtmalı Özdeşimin Kullanımı

Yansıtmalı özdeşim savunma mekanizmasını terapist danışan çerçevesince ele alan Bion bu mekanizmayı tedaviye hizmet etmek amacıyla kullanmıştır.  Danışan günlük hayatında devamlı olarak uyguladığı kendi kötü parçalarını terapi odasında bu sefer terapistine yansıtır ve ondan uzaklaşma çabasına girer. Tedavi noktasında terapist, danışan ile ilişkisinde onun kötü parçalarının yansıtılması için bir araç işlevi olduğunu görmektedir. Bu yüzden terapist yansıtılanları direnç göstermeden içine alır, kabul eder, içinde tutar ve değiştirdikten sonra dışarı verir. Böylece danışanın kendi yansıtmalarını değişmiş, dönüşmüş ve işlenmiş biçimlerde yeniden içine almasını sağlamış olur. Bion’un yaklaşımının önemi, insan ilişkilerinde son derece önemli bir rol oynayan yansıtmalı özdeşimlerin tanınması, fark edilmesi ve gerektiğinde düzeltilmesi için yol gösterici nitelikte olmasıdır.

Psikolog Elifnur Yeşiltaş

Kaynakça

Göka, E., Yüksel, F. V., & Göral, F. S. (2006). İnsan ilişkilerinde yansıtmalı özdeşim. Türk Psikiyatri Dergisi, 17(1), 46-54.

Mcwilliams, N. (2020). Psikanalitik Tanı (2. Baskı). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları

Spillius, E., Shaughnessy, E. (2017). Yansıtmalı Özdeşim Bir Kavramın Kaderi (1. Baskı). Kocaeli: Psikoterapi Enstitüsü Eğitim Yayınları