Yas Sürecine Genel Bakış

Hepimiz yaşamın doğal seyri içinde birçok kayıp yaşarız. Sevdiğimiz birinin kaybı, bir ilişkinin bitimi, bir organımızı kaybetmek, çok sevdiğimiz bir işten ayrılmak gibi durumlar bu kayıplara örnek verilebilir. Ancak ölüm, bir sona eriş olması ve geri döndürülemezliği ile bireyin yaşadığı en acı verici kayıptır. Elisabeth Kübler-Ross´un “Yasın Beş Evresi” teorisine göre yas tutan bireyler süreç içinde inkar, öfke, pazarlık, depresyon ve kabullenme evrelerinden geçer. Bu evreler çok geçişkendir ve yas tutan birey zaman içinde evrelerin arasında ilerleme ya da gerileme yaşayabilir. Her bireyin kaybı kendine özel olduğu gibi, yaşadığı yas da aynı şekilde kendine özeldir.  Bu nedenle bu evreler kategorik olarak anlaşılmamalıdır.

Yasın tipini, yoğunluğunu ve süresini belirleyen bazı etmenler vardır. Worden (2001) yas sürecini etkileyen yedi temel faktörden bahseder. Bunlar;

Ölen kişinin kimliği: Ölen kişi ile yas tutan bireyin arasındaki akrabalık düzeyi ve aralarındaki ilişkinin düzeyi yası etkileyebilir.

Ölen kişi ile ilişkinin doğası: Ölen kişi ile yas tutan birey arasında çatışmalı bir ilişki varsa, yastaki birey suçluluk duyabilir ve buna bağlı olarak yas sürecini uzatmaya çalışabilir. Ölen kişiyle bağımlı bir ilişkisi olan birey ise kendini yalnız ve çaresiz hissedebilir. Dünya onun için daha güvensiz bir yerdir ve yeniden hayata uyum sağlamakta zorluk yaşayabilir.

Ölüm biçimi: Doğal ölüm, kaza, cinayet ya da intihar ile ölüme karşı verilen yas tepkileri farklılık gösterir.

Geçmiş kayıpların varlığı: Bireyin daha önce kayıp yaşayıp yaşamadığını bilmek önemlidir. Bireyin öyküsünde bir psikopatolojinin varlığı ya da geçmiş kayıplarına patolojik yas tepkisi göstermiş olması, tekrar patolojik yas yaşayıp yaşamayacağını anlamak için önemli bir faktördür.

Kişilik özellikleri: Bireyin yaşı, cinsiyeti, zorluklarla baş etme biçimi, bağlanma stilleri, inanç ve değerleri gibi etmenler de yasa yönelik tepkilerin anlaşılması açısından çok önemlidir.

Sosyal destek: Kayıp yaşayan kişinin çevresinde aile, akraba, arkadaş gibi sosyal destek ağının bulunması bireyin yas sürecini önemli ölçüde etkilemektedir.

Yas sürecinde oluşan sıkıntılar: Kaybın ardından oluşan ani değişiklikler, krizler, önemli yaşam olayları sonrası yas patolojik bir seyir gösterebilir.

 

Yas Sürecine Genel Bakış

 

Depresyon ve Yas Ayrımı

Depresyon ve yası birbirinden ayırabilmek, klinik tanı için büyük önem taşır. Öncelikle bilinmesi gereken yasın bir hastalık değil, kaybın ardından verilen doğal bir duygusal tepki olduğudur. Sosyal içe çekilme ve depresif duygulanım açısından depresyon ve yasın benzerlik gösterdiği söylenebilir, ancak yasta üzüntü zaman ve mekanla sınırlıyken depresyonda her zaman ve her yerdedir. Örneğin yastaki bir kişi evden çıktığında, sevdiği arkadaşlarıyla sevdiği bir yerde vakit geçirdiğinde kendini iyi hissedebilir ama depresyondaki kişi için aynısı söylenemez. Yas tutan birey için sosyal içe çekilmenin arkasında yatan duygu suçluluk-ihanet duygusudur. Kişi sosyalleştiğinde, hayatına devam ettiğinde ve güzel vakit geçirdiğinde kaybettiği yakınına karşı suçluluk duyar, ihanet ettiğini düşünür. Bu sebeple bu davranıştan kaçınabilir. Depresyonda benliğe yönelik bir saldırı vardır. Kişi kendini değersiz, önemsiz hisseder. Ancak yas tutan kişinin benlik saygısı korunur, çünkü bu kişinin zihni kaybı yaşanan bireyle ilgili geçmiş anılarla meşguldür, konu kendisi değildir. Depresyonda ise kişi aşırı bir şekilde “ben” odaklıdır.

Patolojik Yas

Patolojik yasta kişi, uzamış erken evre yas belirtilerinden yakınır. Kaybın ardından en az 6 ay geçmesine rağmen kişinin işlevselliğinde büyük düşüş vardır. Kişi, bitmeyen üzüntü atakları, sosyal hayata dahil olamama ve suçluluk hissinden şikayet eder. Bu kişiler mutlu olmaya karşı direnç gösterip, hayatlarını yoluna koymak adına çaba sarf etmedikleri gerekçesiyle yakınları tarafından da eleştirilebilirler. Hastanın öyküsünde kayıplar eski tarihli olduğunda yasın tamamlandığı, güncel belirtilerle ilgisinin olmadığı düşünülebilir ve hasta depresyon ya da anksiyete bozukluğu tanısı alabilir.  Bu nedenle patolojik yas tanısı, tedaviye dirençli hastalarda göz önünde bulundurulmalıdır.

Zeynep Fenerci

 

KAYNAKLAR

“Üzüntü ve Yas” Burçin ÇOLAK, Bedriye ÖNCÜ ÇETİNKAYA Ruh Sağlığı ve Hastalıkları AD, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Ankara Türkiye Klinikleri J Psychiatry-Special Topics 2017;10(4):217-27

“Ölüm, kayıp, yas ve patolojik yas”, Bildik T
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, İzmir, Türkiye, Ege Tıp Dergisi / Ege Journal of Medicine 2013;52(4):223-229

“Bir Kayıp Sonrasında Zorluklar Yaşayan Üniversite Öğrencilerine Yönelik Bir Yas Danışmanlığı Modeli” Cem Ali GİZİR

 

yas,ölüm,ölen,kayıp,Yas Sürecine Genel Bakış,depresyon,

yas,ölüm,ölen,kayıp,Yas Sürecine Genel Bakış,depresyon,

yas,ölüm,ölen,kayıp,Yas Sürecine Genel Bakış,depresyon,

yas,ölüm,ölen,kayıp,Yas Sürecine Genel Bakış,depresyon,

yas,ölüm,ölen,kayıp,Yas Sürecine Genel Bakış,depresyon,

Psikolog, öneri,Anadolu, yakası psikolog öneri, avrupa yakası psikolog, öneri, en iyi psikolog avrupa yakası, istanbul psikolog tavsiye, ücretsiz psikolog, istanbul psikolog fiyatları, psikolog ücretleri, istanbul psikolog, şişli psikolog, psikolog ücretleri, online terapi, psikolog fiyatları, pedagog, psikolog randevu, psikolog merkezi, psikolojik testler, online terapi, yetişkin terapi ,çocuk-ergen terapi, aile-çift terapi, hipnoz terapi, çocuk ergen, cinsel terapi, terspist, panik atak, özgüven, depresyon, ilişki problemi, travma, okb, vesvese, takıntı, obsesif kompalsif bozukluk, kişilik bozukluğu, paranoid, kişilik bozukluğu, narsizim, narsisizm, borderline, kişilik, bozukluğu, çekingen, anksiyete, kaygı, sosyal fobi, çekingenlik, kararsızlık, kapalı yer korkusu, klostrofobi, hassas bağırsak sendromu, erken boşalma, iktidarsızlık, erektil disfonksiyonel bozukluk, vajinismus, Adalar, Arnavutköy, Ataşehir, Avcılar, Bağcılar, Bahçelievler, Bakırköy, Başakşehir, Bayrampaşa, Beşiktaş, Beykoz, Beylikdüzü, Beyoğlu, Büyükçekmece, Çatalca, Çekmeköy, Esenler, Esenyurt, Eyüpsultan, Fatih, Gaziosmanpaşa, Güngören, Kadıköy, Kağıthane, Kartal, Küçükçekmece, Maltepe, Pendik, Sancaktepe, Sarıyer, Silivri, Sultanbeyli, Sultangazi, Şile, Şişli, Tuzla, Ümraniye, Üsküdar ve Zeytinburnu, Adana, Adıyaman, Afyonkarahisar, Ağrı, Amasya, Ankara, Antalya, Artvin, Aydın, Balıkesir, Bilecik, Bingöl, Bitlis, Bolu, Burdur, Bursa, Çanakkale, Çankır,ı Çorum, Denizli, Diyarbakır, Edirne, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Eskişehir, Gaziantep, Giresun, Gümüşhane, Hakkari, Hatay, Isparta, Mersin, İstanbul, İzmir, Kars, Kastamonu, Kayseri, Kırklareli, Kırşehir, Kocaeli, Konya, Kütahya, Malatya, Manisa, Kahramanmaraş, Mardin, Muğla, Muş, Nevşehir, Niğde, Ordu, Rize, Sakarya, Samsun, Siirt, Sinop, Sivas, Tekirdağ, Tokat, Trabzon, Tunceli, Şanlıurfa, Uşak, Van, Yozgat, Zonguldak, Aksaray, Bayburt, Karaman, Kırıkkale, Batman, Şırnak, Bartın, Ardahan, Iğdır, Yalova, Karabük, Kilis, Osmaniye, Düzce, psikolog,psikolog ekşi,kadın psikolog,ünlü psikolog,en başarılı psikolog,tesettürlü psikolog,klinik psikolog nedir,psikolog ücretleri,psikolog atama puanları,psikolog nasıl olunur,psikolog online terapi online psikolog,klinik psikoloji,Çocuk psikoloğu,endüstriyel ve örgütsel psikoloji,klinik olmayan psikoloji,psikolog taban puanları 2022,online psikolog ile online terapi,psikolog online psikolog,terapi ne demek,terapi,çift ​​terapisi

Psikolog, öneri,Anadolu, yakası psikolog öneri, avrupa yakası psikolog, öneri, en iyi psikolog avrupa yakası, istanbul psikolog tavsiye, ücretsiz psikolog, istanbul psikolog fiyatları, psikolog ücretleri, istanbul psikolog, şişli psikolog, psikolog ücretleri, online terapi, psikolog fiyatları, pedagog, psikolog randevu, psikolog merkezi, psikolojik testler, online terapi, yetişkin terapi ,çocuk-ergen terapi, aile-çift terapi, hipnoz terapi, çocuk ergen, cinsel terapi, terspist, panik atak, özgüven, depresyon, ilişki problemi, travma, okb, vesvese, takıntı, obsesif kompalsif bozukluk, kişilik bozukluğu, paranoid, kişilik bozukluğu, narsizim, narsisizm, borderline, kişilik, bozukluğu, çekingen, anksiyete, kaygı, sosyal fobi, çekingenlik, kararsızlık, kapalı yer korkusu, klostrofobi, hassas bağırsak sendromu, erken boşalma, iktidarsızlık, erektil disfonksiyonel bozukluk, vajinismus, Adalar, Arnavutköy, Ataşehir, Avcılar, Bağcılar, Bahçelievler, Bakırköy, Başakşehir, Bayrampaşa, Beşiktaş, Beykoz, Beylikdüzü, Beyoğlu, Büyükçekmece, Çatalca, Çekmeköy, Esenler, Esenyurt, Eyüpsultan, Fatih, Gaziosmanpaşa, Güngören, Kadıköy, Kağıthane, Kartal, Küçükçekmece, Maltepe, Pendik, Sancaktepe, Sarıyer, Silivri, Sultanbeyli, Sultangazi, Şile, Şişli, Tuzla, Ümraniye, Üsküdar ve Zeytinburnu, Adana, Adıyaman, Afyonkarahisar, Ağrı, Amasya, Ankara, Antalya, Artvin, Aydın, Balıkesir, Bilecik, Bingöl, Bitlis, Bolu, Burdur, Bursa, Çanakkale, Çankır,ı Çorum, Denizli, Diyarbakır, Edirne, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Eskişehir, Gaziantep, Giresun, Gümüşhane, Hakkari, Hatay, Isparta, Mersin, İstanbul, İzmir, Kars, Kastamonu, Kayseri, Kırklareli, Kırşehir, Kocaeli, Konya, Kütahya, Malatya, Manisa, Kahramanmaraş, Mardin, Muğla, Muş, Nevşehir, Niğde, Ordu, Rize, Sakarya, Samsun, Siirt, Sinop, Sivas, Tekirdağ, Tokat, Trabzon, Tunceli, Şanlıurfa, Uşak, Van, Yozgat, Zonguldak, Aksaray, Bayburt, Karaman, Kırıkkale, Batman, Şırnak, Bartın, Ardahan, Iğdır, Yalova, Karabük, Kilis, Osmaniye, Düzce, psikolog,psikolog ekşi,kadın psikolog,ünlü psikolog,en başarılı psikolog,tesettürlü psikolog,klinik psikolog nedir,psikolog ücretleri,psikolog atama puanları,psikolog nasıl olunur,psikolog online terapi online psikolog,klinik psikoloji,Çocuk psikoloğu,endüstriyel ve örgütsel psikoloji,klinik olmayan psikoloji,psikolog taban puanları 2022,online psikolog ile online terapi,psikolog online psikolog,terapi ne demek,terapi,çift ​​terapisi