İlişkileri yıpratabilen aldatma konusu bazen affetmeyle sonuçlanabildiği gibi ilişkinin bitmesiyle de sonuçlanabilmekte. Affetmenin büyük bir erdem sayıldığı kültürümüzde affetmeyi mercek altına alalım. “İlişkilerde affetme nasıl işler? Kimi çiftler affederken kimileri neden affetmez? Affetmek nedir?” gibi sorulara cevap bulmaya çalışacağız.

Affetme nedir ve nasıl gerçekleşir?

Araştırmacıların affetme tanımlamalarında; affetmenin çok boyutlu bir yapı ve süreç olarak karşımıza çıktığından bahsederler. Bizler birini affederken sadece duyguyla ya da zihnimizle karar verdiğimizi düşünmemiz yanlış olur. Çünkü affetme duygu, düşünce ve davranış boyutlarında gerçekleşir. Değer verdiğiniz biri tarafından incindiğinizi veya haksızlığa uğradığınızı varsayın. İçinizden ne gibi duygular düşünceler yükseliyor? Birçoğumuzda o kabul edilemez davranışı yapan kişiye karşı öfke ve hayal kırıklığı gibi duygular beslerken bazılarımızdaysa intikam gibi olumsuz düşünceleri veya hakarete varan kelimelere başvururuz. Affetme ise bizi inciten o kişiye karşı olan olumsuz duygu ve düşüncelerimizi bıraktığımız ve ona karşı olumlu bir yaklaşım sergilememizdir. Hatayı yapan kişiyi tekrarlayan bir biçimde düşünmeniz durumunda, o kişiye olan öfkeniz ve intikam düşünüzün kalıcı olmasını ve hatta bağışlayamamanıza neden olur.

Yukarıda sayılan o olumsuz duygu düşünce ve davranışlar nasıl oluyor da sönüp affetmeyle sonuçlanıyor? Bu dönüşümün tabii ki de bir anda gerçekleşmez. Affetmenin gerçekleşmesi zamana yayılan bir süreçtir. Bunun için bireyin öfke, intikam ve utanç gibi süreçlerin üstesinden gelebilmesi gerekir. Bu değişim sürecinde önemli olan bireyin isteyerek ve bilinçli olarak rol almasıdır. Affetmeye ilişkin bazı kavramları vardır. Bunlar, sahte, sessiz, tam, affedememe, kendini, başkalarını ve durumu affetmedir.

Affetmeyle İlişkili Kavramlar

• Sahte affetme; kişiler arası bir davranışın olduğu, içsel bir durumun olmadığı zamanlarda gerçekleşen affetmedir. Kişi inciteni affettiğini söyler ancak öyle hissedemez.
• Sessiz affetme; içsel affetmenin olduğu, kişiler arası dışavurumun olmadığı affetmedir. İncinen bireyde kızgınlık ve düşmanca his sona ermesine rağmen bunu ifade etmeyi ihmal etmesidir. Böylece inciten kişinin kendini suçlu hissetmeye devam etmesine ve hatalı olduğunu ifade eden “özür dileme”, “zararı karşılama” gibi davranışlara devam etmesine neden olmaktadır.
• Tam affetme; içsel ve kişiler arası affetmenin her ikisinin de gerçekleşmesidir. İncinenin, üzüntüsü ve kini azalır. Böylece inciten kişi de suçluluk duyguları ve yükümlülükleri azalmış hisseder. Bu durumda ilişki, incinmeden önceki durumuna geri dönebilmektedir.
• Affetmeme; ne içsel ne de kişiler arası affetmenin olmadığı durumdur.
• Kendini affetme; kişinin kendini affetme sürecinde olumlu benlik algısı, başa çıkma becerisinin kazanımıyla kişilerin psikolojik iyi oluşuna desteklemesidir.
• Başkalarını affetme; hata yapan kişiye karşı olan kızgınlık ve öç alma duygusunun yerini, ilişkileri ve içsel duygusal yaraların iyileşmesi olarak almasıdır.
• Durumu affetme; bir durumu affetmedir. Yakın ilişkilerde veya evlilik içerisinde yaşanan üzücü deneyimleri atlatmak için kolaylaştırıcı etkisi olduğu görülür.

İlişkilerde affetme nasıl işlenir?

Affetmenin, uzun ve doyumlu evliliklerdeki en önemli unsurlardan biri olduğunu ifade edilir. Bu açıdan bakıldığında romantik ilişkilerin, affetme sürecinin yoğun olarak araştırıldığı temel alanlardan biridir. Affetmeyi kolaylaştıran etkenlerden birisi empatidir. Empati, diğer bireyin bakış açısını anlamayı kolaylaştırmakta. Hatalı kişinin davranışı üzerinde yüksek kontrol ve sorumluluk sahibi olduğunu düşünen bireylerde, hatalı davranışın çevresel faktörlerden de kaynaklanmış olabileceğini düşünen bireylere oranla daha fazla öfke duygusu ortaya çıktığı görülmüştür. O halde aldatmanın ilişkilerde nasıl değerlendirildiği ve nasıl geliştiği bu durumda affetmeyi de etkiler. Mesela eşini aldatan biri bunu medyaya, çalışma şartlarına veya yaşadığı kültüre neden göstermesi belki eşinin onu affetmesini kolaylaştırmaya bir örnek olabilir. Çünkü burada kişi aldatmanın sorumluluğu kendisinde görmemesi onun yerine çevresel faktörlerden kaynaklandığı görüşü, aldatmayı ve akabinde bağışlamayı etkiler.

Gerginlik ve uzaklaşma sonrası ilişkinin tekrar onarılmasında rol oynayan affetme, ilişkide öfke ve intikam duygularının kırılmasına, ilişkinin geleceği için güven ve umut oluşmasına yardım etmektedir. Sizin romantik ilişkinizde hangi davranışlar aldatma sayılır? Hangi davranışlar affedilebilirdir?

Psikolog Süreyya Çalık