Çocuklarda Ekran Kullanımı Etkileri

Bazı çalışmalarda çocuklukta uzun süre televizyon izleme davranışının ergenlikteki dikkat sorunlarıyla ilişkilendirilebileceğini belirtirken 3 yaşından önce ekrana maruz kalmanın çocuklukta bilişsel sorunlara yol açabileceğini öne sürmüşlerdir. Çocukların izledikleri içerikleri kendileriyle özdeşleştirmeleri psi

Dünya çapında giderek artmakta olan teknolojik aletlerin kullanımıyla beraber çocukların elektronik aletlere ulaşabilme kapasiteleri de artmaktadır. Ekran zamanı tablet, telefon, televizyon, video oyunları gibi cihazları kullanarak geçirilen süreyi belirtmektedir. Pandemiden sonra tüm dünyada yaygınlaşarak kullanılmaya devam edilen teknolojik aletler hayatımıza eğitim alanında da oldukça sık tercih edilmektedir. Salgınla beraber dışarıda geçirilen vakit azaldıkça ve günümüz koşullarında hızlı kentleşmeyle birlikte çocuklarda boş vakit arttıkça bu vakitlerdeki hareketsizlik de normalleşmeye başlamıştır. Fiziksel aktivite çocuklarda spor alışkanlığı edinmelerini, kilo artışını engellemeyi ve sosyalleşmelerini sağlamaktadır.

Aşırı ekran kullanımıyla birlikte çocuklarda daha az enerji harcama, düşük kaliteli uygunsuz olan içeriklerle karşılaşma olasılığının yüksek olabileceği söylenebilmektedir. Fiziksel aktivite düşüşüyle birlikte sağlıksız hazır gıdalara yönelme, obezite riski, kas iskelet sistemi rahatsızlıkları, görme problemleri, agresif davranışlar ve uyku problemleriyle karşılaşılabilmektedir. Ekranda karşılaşılan ekran ve ürün tanıtımıyla birlikte çocuklardaki beslenme alışkanlıklarının etkilendiği görülmüş ve literatürde erken çocukluk döneminde çocukluk çağı ve erken yetişkinlik döneminin ortasına kadar süren kilo ve obezite başlangıcının televizyon izlemeyle ilişkili olduğu bulunmuştur. 3-4 yaşlarındaki çocuklarla 3 yıl boyunca devam eden bir çalışmada televizyon izleme süresinin azaltılması ve fiziksel aktivitenin artırılması sonucunda obezitenin önlenmesi konusunda etkili olduğu belirtilmiştir.

Özellikle son yıllarda fiziksel aktivitenin azalmasıyla birlikte fiziksel faaliyet içermeyen faaliyetler çocuklar arasında yaygınlaşmaya başlamıştır. Fiziksel hareketsizlik fizyolojik rahatsızlıklarla birlikte psikolojik rahatsızlıklara da sebebiyet vermektedir. Fiziksel faaliyetleri düşük olan çocuklarda depresyon, yüksek kaygı düzeyi gibi özelliklerin görüldüğü belirtilmiştir. Bazı çalışmalarda çocuklukta uzun süre televizyon izleme davranışının ergenlikteki dikkat sorunlarıyla ilişkilendirilebileceğini belirtirken 3 yaşından önce ekrana maruz kalmanın çocuklukta bilişsel sorunlara yol açabileceğini öne sürmüşlerdir. Çocukların izledikleri içerikleri kendileriyle özdeşleştirmeleri psikolojik etkilere neden olurken ebeveyn kontrolü yetersiz kaldığı için çocukların kolaylıkla eriştikleri sanal ortamlardaki çocuğa yönelik istismar ve psikolojik şiddet de göz önünde bulundurulmalıdır.

Çocuklar bu tür şiddete sıklıkla kullandıkları internet, televizyon ekranlarında, çizgi film veya diziler aracılığıyla maruz kalabilmektedirler. Literatürde çocukların yarısına yakını televizyonlarda korkutucu, utanç verici, şiddet içerikli, çirkin olarak tanımlayabildikleri olumsuz şeyler gördüğünü belirtmişlerdir. Aynı şekilde diğer medya araçlarında de gelişim açısından uygunsuz görüntülerle karşılaşan çocukların oranları dikkate değer düzeydedir. Özellikle beyin gelişimi açısından önemli bir dönem olan erken çocukluk döneminde yetişkin algısına uygun akış içeren televizyonun hızlı geçişleri ve soyut yapıları bu dönemdeki çocuklara uygun değildir. Çocuklar içsel olarak anlam kuramadığı için kopuk ve kesik dikkat aralıkları geliştirir. Bu dönemdeki ekran maruziyeti erken çocuklukta etkili bağlantılar kurmasını sağlayan fiziksel beyin gelişimini etkileyerek dikkatin sürekliliği üzerinde bozucu bir etkisi olduğu söylenebilir.

Psikolog Zeynep Sürücü

Kaynakça:

Süleyman DOĞAN, “Eğitim ve Öğretimde Teknolojinin Doğru Kullanımı ve 0-7 Yaş Çağındaki Çocuklarda Teknolojinin Etkisi”, Yeni Türkiye, 88/2016.

Ayşegül AKCA, Sultan AYAZ ALKAYA, “Erken Çocukluk Döneminde Ekran Maruziyetinin Etkileri”, I. ULUSLARARASI 23 NİSAN ULUSAL EGEMENLİK VE ÇOCUK KONGRESİ, 2019.