Hayali Arkadaşlar (istanbul psikolog)

Hayali Arkadaş Nedir?

Hayali arkadaş, çocuğun hayal gücüyle yarattığı ve kendisine çoğu zaman oyun arkadaşı yaptığı farazi dosttur. Çocuklar hayali arkadaşlarıyla ilgili çoğu zaman duyguları, istekleri ve kendi tercihleri olan ayrı ve gerçek bir kişiymiş gibi konuşsalar da onların kendilerinin yarattığı bir ilüzyon olduğunun farkındalardır, hayali arkadaşlar sanrı değildir.

Hayali Arkadaşların Özellikleri (online psikolog)

Hayali arkadaşlar kelimenin tam anlamıyla her şekil ve formda karşımıza çıkabilmektedir. Kimi çocuğun hayali arkadaşı kendisi gibi küçük bir çocuk olabilirken hayali arkadaşı bir hayvan veya bir canavar olarak da seçilebilir. Bunun yanında hayali arkadaşın yaşı ve kişilik özellikleri de çocuğunkini her zaman yansıtmayabilir, hayali arkadaşların yaşları ve görünüşleri çokça çeşitlilik gösterebilmektedir.

Hayali arkadaşlar genelde biçimleri yönünden ikiye ayrılır. Bir tanesi, kişileştirilmiş objelerden oluşur, yani oyuncak bebeklere ve ayıcıklara çocuğun kişilik özellikleri ve canlılık tayin etmesiyle olur. Diğeri ise terimi duyduğumuzda daha çok aklımızda canlanan tip olan, çocuğun kafasından uydurduğu görünmeyen ötekilerle kurduğu dostluk ve oyunları kapsar. Genelde çocukların bu iki tür ile kurdukları ilişkiler farklıdır. Kişileştirilmiş objelerle kurulan obje daha hiyerarşiktir, genelde çocuk ya da hayali arkadaş diğerinden daha bilgili ve yol gösterendir. Bu tip hayali arkadaşlarla bakımverme oyunları oynamak ve çocuğun ebeveyn rolüne girmesi tipiktir. Diğer türünde ise ilişki genelde daha eşitlikçi bir yapıdadır, birinin yol gösteren olmasındansa hayali arkadaş ile kararlar ortak alınır ve ikisi ilişkide birbirine denktir, bunların yapısı daha çok arkadaşlık ilişkilerini andırır.

Her ne kadar hayali arkadaşı çocuk kendi kendine yaratmış olsa da, hayali arkadaşla kurulan ilişkiler sistematik ve istikrarlı olur. Hayali arkadaşların kişilikleri ve tercihleri günden güne birbiriyle tutarlı olup devamlılık seyrederken, çocuk hayali arkadaşın özelliklerini ve onunla ilişkisini keyfince değiştirmez. Hayali arkadaşın tutumları ve çocukla ilişkisi aynı günlük hayattaki sosyal ilişkiler gibi kendi içinde tutarlıdır. Bununla beraber hayali arkadaşla kurulan ilişki her zaman pozitif değildir. Hayali arkadaşlar sıkça çocuğun sözünden çıkar, çocuğu hayal kırıklığına uğratır ve onu sinirlendirebilir. Aynı gerçek ilişkilerde olduğu gibi çocuk kimi zaman kendi davranışlarını hayali arkadaşın standardına göre ayarlama mecburiyetindedir.

Hayali arkadaşı olan çocuklarla ilgili mitler (şişli psikolog)

Hayali arkadaşlığın gelişimsel önemi uzun seneler anlaşılamadığından, hayali arkadaşı olan çocuklar çoğu zaman sorunlu yaftasına maruz kaldı ve hayali arkadaşın ileride oluşacak bir psikotik bir rahatsızlığın alameti olduğu zannediliyordu. Fakat güncel araştırmaların gösterdiğine göre 3-8 yaş arasındaki çocukların (duruma göre daha geç yok olabilir) hayali arkadaşa sahip olması psikopatoloji habercisi değil, tam aksine hayali arkadaşı olan çocukların zihim kuramlarının olmayanlara göre daha güçlü olduğu, daha sosyal oldukları ve akran ilişkilerinde daha kooperatif olabildikleri gözlenmiştir.

Çalışmalar gösteriyor ki, hayali arkadaşı olan çocukların olmayan çocuklara göre arkadaş sayıları daha düşük olmuyor, yani bu hayali arkadaş yaratma ihtiyacı yalnızlıktan doğmuyor gibi gözükmekte. Fakat hayali arkadaşı olan çocukların olmayanlara göre daha insan ilişkilerinde daha büyük bir performans kaygısı yaşadığı düşünülüyor. Yani hayali arkadaşların yaratıcıları yalnız çocuklar değil, sosyal ilişkilerinde daha kaygılı, ve daha çok pratiğe ihtiyacı olduğunu hisseden çocuklar oluyor gibi gözüküyor. Sosyal kaygısı yüksek çocuklar, muhtemelen beklenilen davranışları gösterebilmek ve daha uygun tepkiler vermekle ilgili endişeli olduklarından, kendilerine pratik yapabilecekleri bir hayali eşlikçi tahayyül ediyor. Her ne kadar hayali arkadaşı olan ve olmayan çocuklar yalnızlık bakımından birbiriyle farkılaşmasa da ilk çocukların ve tek çocukların hayali arkadaş yaratma eğilimlerinin daha yüksek olduğu bulundu.

Hayali Arkadaşın Fonksiyonları (mecidiyeköy psikolog)

Hayali arkadaşların en önemli fonksiyonunun ve çocuğa katkısının sosyal becerileri geliştirmek olduğu düşünülüyor. Çocuk, gerçek yaşantısında karşısına çıkabilecek sosyal durumları hayali arkadaşı ile yaratıp bunlara nasıl tepki verebileceğini deneyimleme imkanı kazanıyor. Hayali arkadaşların her zaman çocuğa evet deyici bir yapıda olmaması, bazen hayali arkadaşın ve çocuğun isteklerinin çatışması çocuğa sosyal ilişkilerdeki pazarlık yapma, orta yol bulma, problem çözme gibi becerileri güvenli bir ortamda test etmesine olanak sağlıyor. Yalnızca davranışları değil, çocuk aynı zamanda arkadaşıyla yaşayacağı durumların kendisine nasıl hissettirdiğini de test ediyor, yani duyguları da güvenli bir bağlamda deneyimleyebiliyor. Bazı durumları gerçektense hayali arkadaşla deneyimlemek çocuğa daha güvenli hissetiriyor çünkü çocuk hareketlerinin gerçek hayattaki gibi kalıcı ve ağır sonuçları olmayacağını bilerek hareket ediyor, ve kendini daha kolay regüle ediyor.

Bazı noktalarda hayali arkadaşın daha koruyucu işlevleri de olabiliyor. Mesela ailenin çocuğa karşı tutumu fazla korumacı ve kısıtlayıcı bir yerdeyse, çocuk kendisine bir hayali arkadaş yaratıp anne babasındansa onun isteklerini yerine getirmeye başlıyor. Kendi hayal ürününün bir parçası olan bu varlığın dileklerini yerine getirmek çocuğa bir bağımsızlık hissi veriyor, anne babasının sözünü değil, hayali arkadaşının, yani aslında kendi kendisinin sözünü dinlemeye başlıyor. Bu noktada hayali arkadaş yaratmak çocuk için koruyucu, çünkü direkt olarak anne babasıyla çatışmanın suçluluğunu yaşamasına gerek kalmadan kendisine sözüne itaat edilecek başka bir varlık yaratıyor, ve kendi isteklerini değil hayali arkadaşın isteklerini yerine getirdiğine inanarak kendini suçluluktan koruyor. (beşiktaş psikolog)

Hayali arkadaşların bir diğer koruyucu noktası çocuğun kendini yetersiz hissettiği alanları telafi etmek olabiliyor. Çocuk kendini yetersiz ve aşağılık hissettiği bir alan varsa, bu alanlarda çok başarılı ve ehil bir hayali arkadaş yaratarak bu yetersizlik hissiyle mücadele ediyor. Mesela sportif aktivitelerle ilgili özgüvensiz hisseden bir çocuğun çok atletik ve başarılı bir hayali arkadaşı olması bu telafiye örnek olarak gösterilebilir. Çocuk hayali arkadaşı ile özdeşim kurarak kendini yetersizlik hissinden korur.

Online ve Yüz Yüze Uzman Klinik Psikolog Kadromuz için Tıklayın

Ücretsiz/Uygun Psikoterapi için Tıklayın

Ücretsiz Terapi için Tıklayın

Beril Ertik

Kaynakça

Akpakır, Z. (2021). Imaginary companionships in childhood and their impacts on child development. Psikiyatride Guncel Yaklasimlar, 13(4), 820-830.

Gleason, T. R. (2017). The psychological significance of play with imaginary companions in early childhood. Learning & behavior, 45, 432-440.

Sperling, O. E. (1954). An imaginary companion, representing a prestage of the superego. The Psychoanalytic Study of the Child, 9(1), 252-258.

istanbul psikolog, online psikolog, şişli psikolog, beşiktaş psikolog, yüzyüze terapi