Sosyal fobi, bireyin sosyal ortamlarda başkaları tarafından yargılanmaktan korkması ile oluşan yoğun anksiyete ve mantıklı olmayan ısrarlı bir korkudur. Bu rahatsızlık türü DSM 4’te “sosyal fobi” olarak tanımlanmışken DSM 5’te “sosyal kaygı bozukluğu” olarak revize edilmiştir. Bu rahatsızlıkta kişi aşağılanmanın, gülünç duruma düşmenin, utanç oluşturacak davranışlarda bulunmanın tedirginliğini yaşar.

Aynı zamanda bu kişiler performanslarının değerlendirilecekleri ortamlara girmekten kaçınırlar ve utangaç tavır içerisinde olurlar.

Sosyal Fobi’nin Nedenleri

Beynin korku merkezinden sorumlu amigdala bölgesinin aşırı faaliyet göstermesi sonucu meydana gelmektedir. Yoğun bir şekilde çalışan amigdala, kişinin sosyal durumlarda aşırı anksiyeteli ve korku dolu olmasına neden olabilmektedir.

Sosyal fobinin oluşmasında kalıtımsal özelliklerin rolü de vardır. Bunun yanı sıra kişinin yaşamış olduğu çevre ve öğrenilmiş davranış örüntüleri de bu rahatsızlığın ortaya çıkmasında önemli bir rol oynar.

Ekollerin Sosyal Fobiye Bakış Açısı

Psikodinamik Model

Bireylerin sağlıklı bir gelişim süreci izlemesi için bakım veren tarafından güvenli bağlanmaya ihtiyaçları vardır. Kişinin erken dönemde bakım verenle olan etkileşimi ve nesne ilişkileri son derece önemlidir. Bu erken dönem ilişkilerinin kalitesi nesne ilişkilerinin temelini oluşturur. Eğer bu nesne ilişkileri süreksiz ve sağlıksız bir şekildeyse kişi, kendi kişisel alanının ve dış dünyanın güvenli olmadığını hisseder. Böyle bir durumda kişinin anksiyetesi, korkuları ve kaygıları artış gösterir.

Bilişsel Model

Sosyal fobini kökeninde diğer insanların gözünde olumlu bir imaj çizme isteği vardır fakat kişinin bunu gerçekleştirebilme konusunda kendine karşı ciddi bir güvensizliği söz konusudur. Bilişsel modele göre sosyal fobinin oluşmasında doğuştan gelen davranışsal yatkınlıklarımız vardır. Bunun yanı sıra geçmiş yaşam tecrübelerimize bağlı olumsuz düşüncelerimizde bu rahatsızlığın oluşmasına katkıda bulunur.

Öğrenme Modelleri

Bu modele göre travmatik koşullandırıcı yaşantılar sonucu sosyal fobi oluşmaktadır. Bu kişiler travmatik koşullanmada fobilerinin ana kaynağını oluşturan yaşantılarını belleğe geri çağırabilirler. Gözlemsel koşullanmada ise kişi belli bir durum karşısında başkasının korkularını gözlemlemesi sonucu kendisinde o korkuyu veya fobiyi oluşturmaktadır.

Psikolog Elifnur YEŞİLTAŞ

KAYNAKÇA

Dilbaz, N. (1997). Sosyal fobi. Psikiyatri Dünyası, 1(1), 18-24.

Kring, A., Johnson, S., Davison, G., Neale, J. (2019).  Anormal Psikoloji (12. Baskı). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık

Turan, M., Çilli, A. S., Aşkın, R., Herken, H., Kaya, N., & Kucur, R. (2000). Sosyal fobinin diğer psikiyatrik hastalıklarla birlikteliği. Klinik Psikiyatri, 3(3), 170-175.

Yıldız, S. (2015). Sosyal Fobi. YLDIZ yayıncılık.