Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu Nedir ?

Tıkınırcasına yeme bozukluğu (TYB), kişilerin yeme aktivitesinde kontrolünü kaybetmeleri ve tekrar eden aşırı yeme dönemleri ile ortaya çıkan bir yeme bozuklukları ailesinin bir üyesidir. Bu rahatsızlığı deneyimleyen bireyler aşırı yemek yemenin verdiği utanç ve suçluluk hisleriyle tekrar eden kısır bir yeme döngüsünü yaşayabilirler. Ek olarak, yeme bozuklukları, anormal yeme alışkanlıkları ile bilinen bir grup zihinsel bozukluktur.

Tıkınırcasına Yeme Bozukluğunun Psikoloji Tarihindeki Özet Gelişimi

Tıkınırcasına yeme davranışı üzerinde yarım yüzyılı aşkın bir zaman önce ilk kez Albert Stunkard durmuştur. Tıkınırcasına yeme bozukluğu, Ruhsal  Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel Sınıflandırma El Kitabının (DSM) 1994 yılında revize edilen 4.Baskısında ‘Başka Türlü Adlandırılamayan Yeme Bozuklukları ‘ adı altında yer almıştır. DSM 5’te ise ‘Beslenme ve Yeme Bozuklukları’ başlığı altında kendine özgü tanı kriterlerine sahip yeni bir yeme bozukluğu olarak kategorize edilmiştir.

Tıkınırcasına Yeme Bozukluğunun Önemi

Tıkınırcasına Yeme Bozukluğunun psikolojik ve fizyolojik olarak kişilerin yaşamına ciddi etkileri olabilir. Fiziksel ve psikolojik sağlığın birbiriyle ne kadar ilişkili olduğunu düşünürsek bu rahatsızlığın insan yaşamındaki önemini fark etmek daha etkili olacaktır. Bu rahatsızlık kişilerin sosyal ilişkilerinde, aile yaşamlarında ve duygusal ve fiziksel iyi oluşları açısından yaşam kalitelerini değiştirebilecek kadar önemlidir. Bu nedenle tıkınırcasına yeme bozukluğu hakkında farkındalık ve bilgi sahibi olunması oldukça gereklidir. Özellikle ergenlik ve erken yetişkinlik döneminde kendini gösteren tıkınırcasına yeme bozukluğunun bu gelişim dönemlerindeki kişiler için aile ve çevrelerindeki kişilerin psikolojik farkındalığı ve desteği kişilerin yaşamını değiştirebilir. Ergenlik dönemi fiziksel görünüşün daha önemli olmaya başladığı bir gelişim dönemi olduğu için bu dönemde bireylerin beden algısı ile ilgili özgüven hakkında bilinçli olması çok kritiktir. Özetle, bu rahatsızlığı deneyimleyen kişilerin bu süreci kolay atlatabilmeleri için çevrelerindeki kişilerin duyarlı bir şekilde uyumlu bir ekip gibi hareket edebilmeleri çok önemlidir.

Tıkınırcasına Yeme Bozukluğunun İşaretleri

Tıkınırcasına Yeme Bozukluğunun DSM 5 el kitabında yer alan önemli anahtar tanı kriterleri bulunmaktadır.

1. Yineleyici Tıkınırcasına Yeme Nöbetleri :

Bu yineleyici nöbetler aşağıdaki 2 maddeyi de içermelidir.

• Benzer durumlarda çoğu bireyin yiyebileceğinden belirgin miktarda fazla yiyeceği ayrı bir zaman birimde yeme davranışı.
• Bu nöbet sırasında yemek yemeyle ilgili denetimin kalktığı duyumunun olması (örneğin, kişilerin yemeyi durdurmada kontrol edemediği hissi)

• Tıkınırcasına Yeme Nöbetlerine ek olarak aşağıdaki maddelerden en az 3’ü eşlik etmelidir :
• Olağandan çok daha hızlı yeme
• Rahatsızlık verecek düzeyde tokluk hissedene dek yeme.
• Bedensel açlık duymuyorken aşırı ölçülerde yeme.
• Yediği miktardan utandığı için kendi başına yeme.
• Daha sonra kendinden tiksinme, çökkünlük yaşama ya da büyük bir suçluluk duyma.
• Birey Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu hakkında belirgin bir halde rahatsızlık hissetmektedir.
• Bu tıkınırcasına yeme davranışları, ortalama üç ay içinde, en az haftada bir kez meydana gelmelidir.
• Tıkınırcasına yeme nöbetlerine, bulimiya nervozada olduğu gibi yineleyen uygunsuz telafi edici davranışlar eşlik etmemeli ve tıkınırcasına yeme, bulimiya nervoza veya anoreksiya nervoza sırasında ortaya çıkmamalıdır.

Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu Nelerden Kaynaklanmaktadır ? (Etiyolojisi)

Genel olarak, bilişsel, psikolojik ve biyolojik yatkınlık ve çevresel,sosyal koşulların kesişmesiyle kişiden kişiye farklılıklar göstererek bu rahatsızlığa zemin hazırlamaktadır.

• Genetik faktörler
• Biyolojik süreçler (Horman dengesi)
• Beden memnuniyetsizliği ve beden ölçülerini kontrol etme düşüncesine sahip olmak
• Psikolojik etmenler (Özgüven ile ilgili problemler, depresif bozuklukluklar, kaygı bozuklukları ve travma sonrası stres bozuklukları gibi problemlerle ilişkili olabilir.)
• Çocuklukta yaşanmış travmatik deneyimler ve zayıf olma baskısı görmek
• Sosyal ve kültürel etmenler
• Duygusal yeme davranışları
• Sıkı ve sağlıksız diyet uygulamaları

Birsu BARIŞ

Kaynaklar :

NPİstanbul Beyin Hastanesi. (2017, Mayıs 4). NP Sağlık Grubu Bünyesinde Tedavi Seçenekleri. https://npistanbul.com/panel/files/merak_edilenler/1/tr/yeme-bozukluklari.pdf

Özyurt, G., Öztürk, Y. & Pekcanlar Akay, A. (2017). Ergenlerde Yeme Bozuklukları Ve Yeme Bozukluklarının Güncel Psikoterapötik Tedavisinin Gözden Geçirilmesi. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi : 24 (1).

Turan, Ş., Poyraz Aksoy, C., Özdemir, A. (2015). Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 7(4):419-435.

Yalnızoğlu Çaka, S., Çınar, N., Altınkaynak, S. (2018). Adolesanlarda Yeme Bozuklukları. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(1): 203-209.