Yapısal Aile Terapisi Modelinde Terapi Değerlendirme

Köksal bir değerlendirme, ailenin yaşadığı güçlüklerin genellikle ailenin artık kendi biçimindeki sorunları yansıttığı varsayımına dayanır. Yapısal terapistler, bir bağlı şıklık oluşturmak için aileye katılarak ve daha sonra da canlandırmalar, yani terapistin aile üyeleri arasında etkileşimleri gözlemlemesini sağlayan seans içi konuşmaları kullanarak aile sistemini harekete geçirmesi yoluyla değerlendirme yapar. Örneğin genç bir kadının obsesif kararsızlıktan yakındığını düşünün. Aile ilk yapılan görüşmede terapistin sorunların yanıtlarken genç kadın kararsız kalır ve gözlerini babasına çevirir. Babası da genç kadın açıklamakta zorlandığı konuya açıklık getirir. Bu durumda kızın kararsız ve babanın yardımına bağlanabilir ve bu da bir düğümlen mi örüntüsü akla getirir. Terapist anne babadan kızların sorununu tartışmasını istediğinde, tepkiselleşmeden konuşmakta zorlandıkları ve tartışmanın pek de uzun sürmediğini görür. Bu da anne babanın arasındaki kopuk ilişkiyi akla getirir. Değerlendirmenin en iyi şekilde yapılması için önce temel sorun odaklanmak, daha sonra da ailenin buna verdiği tepkiyi incelemek gerekir. Terapi Teknikleri Yapısal aile terapisi sürecinde birbiriyle çakışan üç evreye değinilir. Terapist ilk olarak liderlik konumunda aileye katılır, daha sonra tamamen yapının haritasını çıkarır ve son olarak bu yapıyı değiştirmek için müdahalelerde bulunur. Yapısal aile terapisi genel olarak şu adımlardan geçer. Katılma ve uyum sağlama, canlandırma, yapısal harita çıkarma, etkileşimleri odaklanma ve bunları değiştirme, sınır çizme, dengeleri değiştirme, kısır varsayımları sorgulama. Katılma ve uyum sağlama. Ali-pistir hoş karşılanmayan bir yabancıdır. En nihayetinde, neden bütün aileyle görüşmek istemiştik? Ayla üyeleri bir şeyleri yanlış yaptıklarını söylemesini bekler ve kendilerini savunmak için hazırdırlar. Yanlış anlama döngüsünü kırmanın ilk adımı, aile üyelerinin henüz birbirlerinin göstermediği empati göstermektir. Herkesin yaşadığı sıkıntılarla ilgili kendi görüşüne dinlemek ve kabul etmek hem bilgilenmeyi sağlar hem de aile üyelerinin hissettiklerini göz ardı edilmesinden kaynaklanan kinini ortadan kaldırır. Bu empati bağı katını olarak adlandırılır. İlk önce çocuklardan değil anne babadan yaşadıkları sorunları anlatması istenir. Ayrı diğerleri adına konuşmak üzere birini seçerse, terapist bu durumu not alır, ancak en başta buna karşı koymaz. Canlandırma. Aileler sıklıkla kendilerini olduklarından çok, olmaları gerektiği gibi anlatır.  Eşiniz sizin çok katı olduğunuzu söylüyor, ona ne söylemek istersiniz? Diyerek canlandırmayı başlatabilir. Bir canlandırma başladığında terapist ailenin yapısı ile ilgili birçok şeyi keşfedebilir. İki kişi sözleri kesmeden ne kadar uzun konuşabiliyor yani aradaki sınırı net mi? Biri saldırıya, diğeri savunmaya mı geçiyor? Kim merkezde, kim kenarda kalıyor? Anne baba çocukları da tartışmanın içine çekiyor mu, yani düğümlenmişler mi? Aileler düğümlenmiş olduklarını, sürekli söz keserek, diğeri adına konuşarak, çocukların kendi yapabilecekleri Şeyleri onların adına yaparak ya da sürekli tartışarak ortaya koyar. Kopuk ailelerde ise eşi ağlarken kocasının edilgin bir şekilde oturdu, ortada hiç çatışma izine rastlanmadığı, çocuklarla ilgili önemli bilgilerden şaşırtıcı bir şekilde habersiz kalındı ya da diğerlerini ilgilendikleri konular göz ardı ettikleri görülür. Seans başlar başlamaz çocuklar odanın içinde koşuşturmaya başlar seve anne baba nafile çıkışlardan başka bir şey yapamıyorsa, evde idare yetersizliği olduğunu anlaması için terapistin Anlatılacakları duyması gerekmez. Aslına bakılırsa, kendiliğinden yaşından sorunlar gösterdiğinden daha doğru bir tablo ortaya koyar. Yapısal harita çıkarma. Aile genellikle sorunun tanımlanmış hastada olduğunu ve geçmişteki olaylardan kaynaklandığını düşünür. Terapistin tanımlanmış hastayı aileyi olabildiğince az rahatsız ederek değiştirmesini umarlar. Yapısal aile Terapist tüm aile üyelerinin karşılıklı ilişkileri değerlendirmeye çalışır. Sınırlar ve alt sistemler kavramlarından yararlanarak, sistemin bütününe ait yapı, içten değişikliklere yol açacak şekilde ele alınır. Ön değerlendirmeler iki seanslık etkileşimlere dayanır. Daha sonraki seanslarda bu açıklamalar işlenir ve gözden geçirilir.

Etkileşimleri odaklanma ve bunları değiştirme. Ailede etkileşim Başladığında bu etkileşimin sorunlu yönleri de kendini göstermeye başlar. Bir kadın kocamla aramızda iletişim sorunu var. Benimle konuşmuyor, duygularını anlatmıyor şeklinde yakına bilir. Bunun üzerine Terapist, gerçekten olup bitenleri görmek için bir canlandırma başlatır: eşiniz bir iletişim sorununuz olduğunu söylüyor. Bu konuda eşinize neler söyleyeceksiniz? Konuşmaya başladıklarında kadının baskıcı ve eleştirel davranıyor ve kocası daha gittikçe sessizliğe gömülüyorsa terapist sorunu görür: sorun adamın konuşmaması ya da kadının yakınması değildir. Sorun kadın yakındıkça adamın sessizleşmesi, adam sessizleştikçe kadının daha çok yakınmasıdır. İşin püf noktası bu örüntüyü değiştirmektir. yetkinliğin şekilden dirilmesi etkileşimleri değiştirmenin bir diğer yoludur ne yapsan aile terapisinin ayırıcı özelliklerinden biridir yetkinin şekillendirilmesi akış yönünü değiştirmeye benzer yapısal terapistler olumluyu ön plana çıkarıp teşvik eder, aile üyelerinin zaten dağarcıklarında olan daha işlevli seçenekleri kullanmalarına yardım eder. İnsanlar bir sürü hata yaptığında bile başarılı oldukları bir şeyi bulup çıkarmak genellikle olanaklıdır iyi zamanlama da buna katkıda bulunacaktır. Sınır çizme düğümlenmiş ailelerde müdahaleler, sınırları güçlendirmeye yönelik olarak tasarlanır. Aile üyelerinden kendi adlarına konuşmaları istenir, müdahalelerin önüne geçilir ve karşılıklı konuşmaların sonuna kadar kesilmemesine yardım edilir. Çocuklar anne babanın sözünü kestiğinde de terapist çocuklarınızın sizi engellemesine izin var mı bu konuyu iki yetişkin gibi aranızda çözmeye ne dersiniz diyerek anne babayı hiyerarşik sınırı güçlendirmeye davet edersin. Yapısal terapi bütün aile ile başlasa da son iki seansta da sınırlarını güçlendirmek için bireylerle ya da alt gruplarla görüşülebilir. Aşırı korunan bir ergen birkaç bireysel seansa çağrıldığında da bağımsız kişiliği desteklenmiş olur. Kopuk aileler çatışmadan kaçınmaya, dolayısıyla etkileşime en alt düzeyde tutmaya çalışırlar. Yapısal terapistin müdahalesi, çatışmadan kaçınmayı sorgulamaya ve hedef değiştirmenin önüne geçmeye yöneliktir ve bunun amacı da kopuk bireyler arasındaki duvarların yıkılmasını sağlamaktır. Sorunların genellikle bir başkasının davranışlarından kaynaklandığını ve çözüm için de bu başkasının değişmesi gerektiği düşünülüyor. Tipik doğrusal yakınmaları birkaç örnek verelim: iletişim sorunumuz var bana neler hissettiğini anlatmıyor., İşinden başka hiçbir şeyle ilgilenmiyor., Cinsel hayatımız sönük karım cinsellikten zevk almıyor., karımla kim konuşabilir ki? Sen çocuklarla ilgili yakmaktan başka bir kelime çıkmaz ağzından. Bu ifadeler değişimin karşı tarafta başlaması gerektiği görüşüne yansıtıyor. Çoğu insan olayları bu şekilde değerlendirirken, sistematik terapistler aile içi etkileşimin doğasında ki döngüselliği görür. Karısına duygularından söz etmez, çünkü karısı yakmaya ve eleştirmeye başlayacaktır. Karısının yakılmasını eleştirmesinin nedeni de adamın duygularını ona anlatmamasıdır. Oğlunu sürekli sorun çıkardığını söyleyen anneye, bu davranışları tetikleyen ya da sürdüren kendi davranışlarını da göz önüne alması öğretilir. Değişimi isteyen kişi bunun için kendi yaklaşımını değiştirmeyi öğrenmelidir. Kendisiyle daha fazla zaman geçirdiği için kocasını çıkışan bir kadın, birlikteliği artırmayı nasıl çekici bir hale getirebileceğini Öğrenmelidir. Karısının onu hiç dinlemediğinden yakınan bir adamın, bunun için önce karısını daha fazla dinlenmeye öğrenmesi gerekiyor olabilir. Dengeleri değiştirme. Terapistin sınır çizme evresindeki amacı alt sistemler arasındaki ilişkileri yeniden düzenlemektir. Dengelerin değiştirilmesinde ise hedef, bir alt sistem içindeki ilişkiyi değiştirmektir. Ailelerin çıkmaza düşmesinin nedeni genellikle çatışma içindeki aile üyelerinin karşılıklı bir denge oluşturması ve bunun sonucunda da eylemsizlik içinde donup kalmasıdır. Kısır varsayımları sorgulama Anne babası, altı yaşındaki çocuklarının davranışları konusunda yakınırken onun hassas ve sinirli bir çocuk olduğunu söylüyordu. Bu tip yorumların gücü çok büyüktür. Bir çocuğun davranışları uygunsuz davranışlar mıdır ya da sinirlilik belirtisi midir? Yaramazlık mıdır, yoksa bir yardım çağrısı mı? Çocuk kızgın mıdır, yoksa kötü mü ve sorumluluk kimdedir? Bunu nasıl adlandıracağız? Seçenekler hayli çok. Bazen terapist öğretmen gibi davranır, bilgi ve öğüt verir ve bunlar çoğu zaman yapısal konularla ilgilidir. Bu da sıvazlama ve vurma yoluyla gerçekleştirilir. Terapistin ele aldığı ailede anne çocukların yerine konuşuyorsa, terapist anneye gerçekten çok yardımcı oluyorsunuz der (sıvazlama) ama çocuğa annen senin yerine konuşuyor. Söylemek istediklerini sen söyleyemez misin (vurma) diyecektir. Böylece annenin yardımsever, ancak müdahaleci olduğu vurgulanmış olur. psikolog Tuğba DUMAN