Çocuğumun Ahlaki Gelişimini Nasıl Destekleyebilirim?
Ahlak, bir toplumda huzurla yaşayabilmemizi sağlayan, doğru ve yanlışları olan, herkesin uyması gereken kurallar bütünüdür. Toplum içinde, bir uzlaşma zemininde birbirimize zarar vermeden yaşamamızı sağlayan ahlak, çocukluk döneminde temellenir. İkili ilişkilerde, toplum içinde nasıl davranmamız gerektiğini bize söyleyen ahlakın sesi, tek başımızayken bile oradadır. Özellikle çocukluk döneminde bize aktarılanlarla, ahlaki ikilemlerin genellikle nasıl çözüldüğünü gözlemleyerek ahlakı içselleştiririz ve ahlaki kararlarımız zamanla otomatik bir hal alır. Öyle ki, kimi zaman son derece refleksif ahlaki kararlar verebiliriz. Bu nedenle ahlakı nasıl temellendirdiğimiz son derece önemlidir. Peki ebeveynler çocuklarının ahlaki gelişimlerini desteklerken nelere dikkat etmeliler?
Ahlak kavramıyla ilk olarak aile içinde karşılaşırız. Elbette aileler genellikle çocuklarına “bu ahlaklı olandır, bu değildir” diyerek ahlakı öğretmezler. Ancak olaylar karşısında aldıkları aksiyonlarla, günlük konuşmaların içinde, birbirlerine ve ötekilere yönelik tavırlarıyla ahlakı çocuğa aktarmaya başlarlar. Aile ortamında duyguları konuşmak, paylaşmak, bunları normalleştirmek ahlak gelişiminin en önemli bileşenlerinden biridir. Çocuklar kendi duygularını tanımayı ötekiler vasıtasıyla öğrenirler. Anne babanın duygularını paylaşıyor olması çocuğun duyguları daha iyi anlamasına ve empati becerisinin gelişimine yardımcı olur. Örneğin annenin yardıma ihtiyacı olduğunu güzel bir dille söylemesi, ev işlerinden yorulduğunu ve bu yüzden üzüldüğünü ifade etmesi çocuğa başkalarının ihtiyaçlarını anlama becerisinin gelişimi konusunda yardımcı olur. Çocuklar başkalarını gözlemleyerek de öğrenirler. Sokak hayvanlarını besleyen bir ailede çocuklar hayvanlara nasıl davranması gerektiğini öğrenirler. Ya da ailesinin komşularına yardım ettiğini gören çocuk bu beceriyi kazanır. Ailenin sözleri ve davranışları arasında bir çelişki bulunmamalıdır. Şiddetin kötü olduğu söylenen çocuk ailesinde şiddet gördüğünde bu davranışı anlamlandırmak konusunda zorluk çekecektir. Bu noktada, “dediğimi yap, yaptığımı yapma” iyi bir yol gösterici değildir.
Çocuk olumsuz bir davranışta bulunduğunda ailenin aldığı tavır da önemlidir. Çocuğa yaptığının neden yanlış olduğunu anlatmadan ceza vermek pek bir işe yaramaz. Bunun yerine çocuğa doğru davranış anlatılmalı, yaptığı davranış çocukla birlikte tartışılmalıdır. Kötü davranışları sert şekilde cezalandırmak çocukta öfke oluşturur. Bunun yerine iyi davranışların ödüllendirilmesi, çocuğu iyi davranışları daha çok yapmaya teşvik edecektir. Yapıcı davranışlarla birlikte çocuk ahlakı daha kolay içselleştirir.
Ahlak eğitimi verilirken çocuğun gelişim düzeyi de mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır. Zira fiziksel, bilişsel, psikolojik ve ahlaki gelişim birlikte örgütlenir. 2 yaşına kadar çocuğun yasak tanımaması son derece normaldir. Ancak 2-6 yaş arasında çocuk altında yatan nedenleri henüz tam olarak anlayamasa da toplumsal kuralların farkına varmaya başlar. Bu yaş aralığında anne-babalar çocuklarına sınır koymayı öğretmeye başlayabilirler. 6-7 yaşlarında çocuklar okula başlamayla birlikte daha çok kuralla karşılaşırlar. Kuralların düzen sağlayıcı olduğu bilincine erişirler. Zamanla uydukları kuralları içselleştirir ve kuralların altında yatan motivasyonları da anlamaya başlarlar. Ergenlik dönemi ise kuralların, değerlerin sorgulanmaya başlandığı dönemdir. Bu dönemde çocukların kurallara yönelik fikirlerinin değişmesi normaldir. Vicdan, kurallardan daha önemli bir hale gelir.
Asıl önemli olan, ahlak eğitimi verilirken bunun baskı, korku, cezalandırma yoluyla yapılmamasıdır. Baskı ortamında büyüyen çocuklar kurallara tam bir itaat gösterseler de bunu korkuyla yapar, kaygı, kuruntu ve kararsızlıkla hareket ederler. Bu çocuklar ahlaki kuralları içselleştiremediklerinden ötürü “yakalanmadığın sürece her şeyi yapabilirsin” bilinci geliştirebilirler. Bu nedenle ahlak kısıtlayan, ayıplayan, suçlayan bir mefhum değil, yol gösteren, uyaran bir konumda olmalıdır.
Nehire Seray Öztürk
Oggusto. (2023, January 13). Çocukların ahlaki Gelişimini Etkileyen Unsurlar. OGGUSTO. https://www.oggusto.com/lifestyle/cocuk/cocuklarda-ahlak-gelisimi
Psikiyatri Antalya – Antalya Psikiyatri Merkezi. https://www.antalyapsikiyatri.com/cocuk-sorunlari-psikolog/cocuklarda-ahlak-gelisimi-ve-egitimi
Çocuğumun Ahlaki Gelişimini Nasıl Destekleyebilirim?,kural,vicdan,ceza,sevgi,davranış
istanbul psikolog,şişli psikolog,beşiktaş psikolog,online terapi,online psikolog,en iyi psikolog,psikolog ücretleri,ücretsiz psikolog,istanbul tavsiye psikolog,psikolog randevu,psikolojik destek,psikolojik danışmanlık,psikoloji,psikoterapi,psikolog,ünlü psikologlar,başarılı psikologlar,online psikolog tavsiye,erkek psikolog,kadın psikolog,psikolog istanbul,psikolojik rahatsızlıklar,psikolojik ilk yardım,psikolojik test
