Şema Nedir?

Şema, bilgiyi düzenlemeye ve yorumlamaya yardımcı olan bilişsel bir çerçeve kavramıdır. Şemaları sürekli kullanırız çünkü çevremizde mevcut olan çok miktarda bulunan bilgiyi yorumlamada kısa yollar kullanmamıza yardımcı olurlar.

Şema kelimesi beyinde kodlanan bilgiler olarak tanımlanabilir, psikolojide bir verinin nasıl yapılandırıldığı ile ilgilenir. Psikolojideki bir şema bilginin nasıl organize edildiğine atıfta bulunurken, insan zihninin bunu nasıl yaptığına odaklanır.

Bununla birlikte, bu zihinsel çerçeveler, yalnızca önceden var olan inançlarımızı ve fikirlerimizi doğrulayan şeylere odaklanmak için ilgili bilgileri dışlamamıza da neden olur. Şemalar klasik bilgilere katkıda bulunabilir ve dünya hakkındaki yerleşik fikirlerimize uymayan yeni bilgileri saklamayı zorlaştırabilir.

Dört tür şema nedir?

Kişi şemaları çevrenizdeki bireylere odaklanmıştır. Örneğin, arkadaşınız için şemanız, görünüşü, davranışları, kişiliği ve tercihleri hakkında bilgiler içerebilir.

Sosyal şemalar, insanların belirli sosyal durumlarda nasıl davrandıklarına dair genel bilgileri içerir.

Öz şemalar, kendiniz hakkındaki bilginize odaklanır. Bu hem mevcut benliğiniz hakkında bildiklerinizi hem de idealize edilmiş veya gelecekteki benliğiniz hakkındaki fikirleri içerebilir.

Olay şemaları, belirli olaylar için izlenmesi gereken davranış kalıplarına odaklanır. Bu, ne yapmanız gerektiğini, nasıl davranmanız gerektiğini ve belirli bir durumda ne söylemeniz gerektiğini size bildiren bir senaryo gibi davranır.

Şemaların çocukluk döneminde değiştirilmesi daha kolay olma eğilimindedir, ancak insanlar büyüdükçe giderek daha katı ve değiştirilmesi zor hale gelebilir. Şemalar, insanlara inançlarıyla çelişen kanıtlar sunulduğunda bile genellikle devam eder.

Şemaların cinsiyet beklentileri ve günlük olaylar için nasıl işe yarayabileceğini düşünün. Kültürden kültüre değişebilmekle birlikte herkesin kültüründe eril ve dişil olarak kabul edilenler için bir şeması vardır. Bu tür şemalar, erkeklerin ve kadınların nasıl davranmasını beklediğimiz ve onların gerçekleştirmesini beklediğimiz roller hakkında basmakalıp fikirlere yol açabilir.

Bir çalışmada, araştırmacılar çocuklara cinsiyet beklentileriyle tutarlı (araba tamir eden bir erkek ve bulaşık yıkayan bir kadın gibi) görüntüler gösterirken, diğerleri klasik cinsiyet rolleriyle tutarsız görüntüler gördü (bulaşık yıkayan bir adam ve araba tamir eden bir kadın). Daha sonra görüntülerde gördüklerini hatırlamaları istendiğinde, cinsiyete dair çok basmakalıp görüşlere sahip olan çocukların, cinsiyet tutarsız görüntülerde gördüklerinin cinsiyetini değiştirme olasılıkları daha yüksekti. Örneğin, bulaşık yıkayan bir erkeğin görüntüsünü görürlerse, onu bulaşık yıkayan bir kadının görüntüsü olarak hatırlamaları daha yüksekti.

Duygu Öztürk

Cherry, K. (2022, September 14). What role do schemas play in the learning process? Verywell Mind. Retrieved January 23, 2023, from https://www.verywellmind.com/what-is-a-schema-2795873 

Şema Nedir?,çocuk,şema,cinsiyet,kültür,

Şema Nedir?,çocuk,şema,cinsiyet,kültür,

Şema Nedir?,çocuk,şema,cinsiyet,kültür,

Şema Nedir?,çocuk,şema,cinsiyet,kültür,

Şema Nedir?,çocuk,şema,cinsiyet,kültür,

istanbul psikolog,beşiktaş psikolog,şişli psikolog,online terapi,online psikolog,en iyi psikolog,tavsiye psikolog,psikolog ücretleri,istanbul psikolog çağrışım